چطور آنوریسم یا رگ‌ برآمدگی را تشخیص دهیم؟

مجله‌ی آموزش ایلیاد - آنوریسم زمانی اتفاق می‌افتد که یک رگ خونی در شریان، به دلیل آسیب دیدگی یا ضعف دیواره رگ، برآمدگی یا تورم داشته باشد. آنوریسم ممکن است در هر جایی رخ دهد، اما معمولاً در آئورت (شریان اصلی قلب) و مغز رخ می‌دهد. اندازه آنوریسم ممکن است متفاوت باشد، بسته به عوامل مختلفی مانند ضربه، پزشکی، ژنتیک یا شرایط مادرزادی، با بزرگ شدن آنوریسم، احتمال ترکیدن و خونریزی شدید آن بیشتر است. اکثر آنوریسم‌ها هیچ علامتی ندارند و میزان مرگ و میر بالایی دارند (بین ۶۵ تا ۸۰٪)، بنابراین ضروری است فوراً به پزشک مراجعه کنید.

 

اگر یک شریان در اثر آنوریسم در مغز شما منفجر شود، سردرد شدیدی ایجاد می‌کند که ناگهان بروز می‌کند. این سردرد علامت اصلی پارگی آنوریسم مغز است.
•    معمولاً این سردرد از هر سردردی که تجربه کرده‌اید بسیار بدتر خواهد شد.
•    سردرد معمولاً نسبتاً موضعی است و در هر طرف سر که رگ می‌ترکد محدود می‌شود.
•    به عنوان مثال، اگر سرخرگ نزدیک چشم شما ترکیده باشد، باعث درد شدیدی می‌شود که به چشم شما تابیده می‌شود.
•    سردرد همچنین ممکن است با حالت تهوع، گمراهی و یا استفراغ همراه باشد.

 

دید دوگانه، کاهش دید، تاری دید یا کوری همه از شاخص‌های آنوریسم مغزی هستند. اختلالات بینایی به دلیل فشار بر دیواره شریانی نزدیک چشم رخ می‌دهد که جریان خون چشم را قطع می‌کند.
•    عصب بینایی همچنین می‌تواند توسط خون جمع شده، نیش خورده و باعث تاری یا دید دو برابر شود.
•    کوری در این وضعیت ناشی از ایسکمی شبکیه است، جایی که جریان خون در بافت‌های شبکیه کافی نیست.

 

مردمک‌های گشاد شده چشم‌های به دلیل انسداد عروق نزدیک چشم، علامت شایع آنوریسم مغزی است. معمولاً یکی از مردمک‌های چشم شما بیش از دیگری گشاد می‌شود. همچنین تنبل خواهد بود و به نور واکنش نشان نمی‌دهد.
•    مردمک چشم بزرگ شده، در اثر فشار خون جمع شده در مغز ایجاد می‌شود.
•    مردمک‌های گشاد چشم‌ ممکن است نشان دهنده آنوریسم باشد که توسط آسیب رگ واقع در نزدیکی چشم نشان داده شده است.

 

چشمان شما ممکن است در طی آنوریسم ضربان شدید داشته باشد یا احساس درد کند.
•    این اتفاق زمانی می‌افتد که شریان آسیب دیده نزدیک چشم باشد.
•    درد چشم معمولاً یک درد یک طرفه خواهد بود، زیرا موضعی است و در بخشی از مغز است که دچار آنوریسم شده است.

 

اگر عصبی در گردن تحت تأثیر پارگی رگ قرار گیرد، سفتی گردن می‌تواند به دلیل آنوریسم ایجاد شود.
•    ممکن است شریان پاره شده دقیقاً نزدیک محلی از گردن که درد احساس می‌شود، نباشد.

 

ضعف در نیمه بدن، بسته به اینکه کدام قسمت از مغز آسیب دیده باشد، علامت شایع آنوریسم است.
•    اگر نیمکره راست تحت تأثیر قرار گیرد، باعث فلج بدن در سمت چپ می‌شود.
•    از طرف دیگر، اگر نیمکره چپ تحت تأثیر قرار گیرد، باعث فلج بدن در سمت راست می‌شود.

 

پارگی آنوریسم مغز در حدود ۴۰٪ از افراد کشنده است و حدود ۶۶٪ از بازماندگان از نوعی آسیب مغزی رنج می‌برند. اگر علائم فوق را تجربه کردید، بلافاصله با خدمات اضطراری خود تماس بگیرید.
•    کارشناسان توصیه نمی‌کنند که در چنین شرایطی، خودتان رانندگی کنید. بهتر است یکی از اعضای خانواده شما را به بیمارستان منتقل کند. آنوریسم می‌تواند در مدت زمان کوتاهی باعث ناتوانی شدید شود و پشت فرمان بودن خطرناک است.
•    برای ایمنی خود و دیگران با یک آمبولانس تماس بگیرید. فوریت‌های وزشکی می‌توانند شما را با سرعت بیشتری به بیمارستان برسانند و در حین انتقال به بیمارستان، اقدامات اولیه برای نجات بیمار را انجام دهند.

آئورت، شریان اصلی است که خون را به قلب و سایر اندام‌های دیگر منتقل می‌کند و آنوریسم موثر بر آئورت را می‌توان در دو زیر گروه طبقه بندی کرد:
•    آنوریسم آئورت شکمی (AAA)؛ آنوریسم که در ناحیه شکم اتفاق می‌افتد، آنوریسم آئورت شکمی نامیده می‌شود. این شایع‌ترین نوع آنوریسم است و در ۸۰٪ موارد کشنده است.
•    آنوریسم آئورت قفسه سینه (TAA)؛ این نوع آنوریسم در ناحیه قفسه سینه قرار دارد و در بالای دیافراگم اتفاق می‌افتد. در طی TAA، بخشی در نزدیکی قلب بزرگ شده و دریچه بین قلب و آئورت را تحت تأثیر قرار می‌دهد. وقتی این اتفاق می‌افتد، برگشت خون در قلب ایجاد می‌شود و باعث آسیب به عضلات قلب می‌شود.

 

درد شدید و ناگهانی شکم یا کمر می‌تواند علامت آنوریسم آئورت شکمی یا آنوریسم آئورت قفسه سینه باشد.
•    این درد، ناشی از فشار آمدن شریان بر اندام‌ها و عضلات اطراف است.
•    درد معمولاً به خودی خود برطرف نمی‌شود و تغییر وضعیت نیز آن را تسکین نمی‌دهد.

اگر تهوع و استفراغ همراه با درد شدید شکم یا کمر را تجربه کنید، ممکن است دچار پارگی آنوریسم آئورت شکمی شوید.
•    یبوست و مشکل در ادرار کردن نیز ممکن است رخ دهد. سفتی شکم نیز می‌تواند با شروع ناگهانی اتفاق بیفتد.

 

سرگیجه در اثر از دست دادن خون گسترده ایجاد می‌شود که اغلب با پارگی آنوریسم آئورت شکمی همراه است.
•    سرگیجه همچنین ممکن است باعث غش شود. اگر همراه با این علائم دیگر احساس سرگیجه کردید، سعی کنید بنشینید یا روی زمین استراحت کنید، تا می‌توانید با احتیاط پایین بیایید.

ضربان قلب ناگهانی افزایش یافته، واکنشی به از دست دادن خون داخلی و کم خونی ناشی از پارگی آنوریسم آئورت شکمی است.

 

پوست نرم می‌تواند علامت بارز آنوریسم آئورت شکمی باشد. این امر به دلیل وجود آمبول (لخته خون در حال حرکت) است که توسط آنوریسم شکم ایجاد شده و بر دمای سطح پوست تأثیر می‌گذارد.

هر درد ناگهانی قفسه سینه و تنفس شدید را تحت نظر داشته باشید
از آنجایی که آنوریسم آئورت قفسه سینه در ناحیه قفسه سینه اتفاق می‌افتد، افزایش اندازه آئورت می‌تواند به سمت ناحیه قفسه سینه فشار بیاورد و باعث ایجاد درد و صدای بلند هنگام تنفس شود.
•    این درد قفسه سینه، شدید است و مانند چاقو ردن است.
•    درد قفسه سینه یکنواخت، احتمالاً از علائم آنوریسم نیست.

 

مشکل در بلع می‌تواند نشان دهنده آنوریسم آئورت قفسه سینه باشد.
•    مشکل بلع می‌تواند به دلیل بزرگ شدن آئورت باشد که به مری فشار وارد می‌کند و بلعیدن را سخت می‌کند.

 

یک سرخرگ بزرگ شده می‌تواند عصب حنجره، از جمله آکوردهای صوتی را فشار دهد که منجر به صدای گرفته می‌شود.
•    این گرفتگی صدا به طور ناگهانی ایجاد می‌شود، نه مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا با گذشت زمان.

سونوگرافی روشی بدون درد است که از امواج صوتی برای تجسم و ایجاد تصاویر از قسمت‌های خاصی از بدن استفاده می‌کند.
•    این روش فقط برای تشخیص آنوریسم آئورت قابل استفاده است.

 

در این روش با استفاده از اشعه ایکس از ساختارهای بدن عکس گرفته می‌شود. سی‌تی‌اسکن بدون درد است و تصاویر دقیق‌تری نسبت به سونوگرافی ارائه می‌دهد. اگر پزشک مشکوک به آنوریسم باشد یا بخواهد سایر بیماری‌های احتمالی را رد کند، انتخاب خوبی است.
•    در طی این روش، یک پزشک رنگی را به رگ تزریق می‌کند که باعث می‌شود آئورت و سایر شریان‌ها در سی‌تی‌اسکن قابل مشاهده باشد.
•    از این روش می‌توان برای تشخیص انواع آنوریسم‌ها استفاده کرد.
•    حتی اگر به آنوریسم مشکوک نیستید، می‌توانید سی‌تی‌اسکن را به عنوان بخشی از یک چک آپ معمول انجام دهید. این یک روش عالی برای شناسایی آنوریسم در اسرع وقت است.

 

در این روش از آهن‌ربا و امواج رادیویی برای تجسم اعضای بدن و سایر ساختارهای بدن استفاده می‌شود. همچنین بدون درد است و برای تشخیص، مکان‌یابی و اندازه‌گیری آنوریسم مفید است.
•    در این روش، علاوه بر تصاویر دوبعدی، می‌توان تصاویر برش مقطعی سه بعدی از رگ‌های خونی در مغز ایجاد کرد.
•    از MRI می توان برای تشخیص هر نوع آنوریسم استفاده کرد.
•    در برخی موارد، MRI و آنژیوگرافی مغزی ممکن است برای حمایت از یکدیگر با هم انجام شود.
•    با استفاده از امواج رادیویی و میدان‌های مغناطیسی تولید شده توسط رایانه، MRI می‌تواند تصاویر دقیق‌تری از رگ‌های خونی مغز در مقایسه با سی‌تی‌اسکن تولید کند.
•    این روش بی خطر و بدون درد است.
•    برخلاف اشعه ایکس، MRI هیچ اشعه‌ای را شامل نمی‌شود و استفاده از آن برای افرادی که مانند زنان باردار که منع برخورد اشعه دارند، بی‌خطر است.

 

در این روش از اشعه ایکس و رنگ‌های خاص برای تجسم داخلی شریان آسیب دیده استفاده می‌شود. این روش میزان و شدت آسیب عروق را نشان می‌دهد. همچنین تجمع پلاک و انسداد شریان به راحتی با کمک این روش دیده می‌شود.
•    از آنژیوگرافی مغزی فقط برای تشخیص آنوریسم مغزی استفاده می‌شود. این روش تهاجمی است، زیرا از کاتتر کوچکی استفاده می‌کند که به پا وارد شده و از طریق سیستم گردش خون هدایت می‌شود.
•    این روش محل دقیق پارگی شریان در مغز را نشان می‌دهد.
•    پس از تزریق رنگ، یک سری تصاویر MRI یا اشعه ایکس برای ایجاد تصویری دقیق از رگ‌های خونی مغز گرفته می‌شود.

آنوریسم مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که شریان مغز ضعیف شده و قبل از پارگی به یک بالون تبدیل شود. آنها اغلب به صورت شریان‌های چندشاخه‌ای می‌شوند و ضعیف‌ترین قسمت‌های رگ‌های خونی تشکیل می‌شود.
•    هنگامی که بالون پاره می‌شود، خونریزی مداوم در مغز اتفاق می‌افتد.
•    خون برای مغز سمی است و هنگامی که خونریزی اتفاق می‌افتد، اغلب به آن سندرم خونریزی می‌گویند.
•    بیشتر آنوریسم مغز در فضای زیر عنکبوتیه، یعنی ناحیه بین مغز و استخوان جمجمه، اتفاق می‌افتد.

آنوریسم مغزی و آئورت دارای چندین فاکتور خطر است. برخی از آنها مانند شرایط ژنتیکی ارثی قابل کنترل نیستند، اما برخی دیگر با انتخاب هوشمندانه سبک زندگی می‌توانند کاهش یابند. در اینجا عوامل خطر شایع برای آنوریسم مغزی و آئورت وجود دارد:
•    سیگار کشیدن خطر ابتلا به هر دو نوع آنوریسم را افزایش می‌دهد.
•    افزایش فشار خون و فشار خون بالا به عروق خونی و پوشش آئورت آسیب می‌رساند.
•    افزایش سن، خطر ابتلا به آنوریسم مغزی را پس از ۵۰ سالگی افزایش می‌دهد. با افزایش سن آئورت سفت و سخت می‌شود و با افزایش سن شیوع آنوریسم افزایش می‌یابد.
•    التهاب می‌تواند باعث صدمه‌ای شود که منجر به آنوریسم می‌شود. شرایطی مانند واسکولیت (التهاب رگ‌های خونی) می‌تواند باعث آسیب و زخم آئورت شود.
•    ضربه، مانند سقوط یا تصادف با وسایل نقلیه‌ی موتوری، می‌تواند به آئورت آسیب برساند.
•    عفونت‌هایی مانند سفلیس (STI) می‌تواند به پوشش آئورت آسیب برسانند. عفونت‌های باکتریایی یا قارچی مغز می‌تواند به عروق خونی آسیب برساند و خطر آنوریسم را افزایش دهد.
•    مصرف یا سوءمصرف مواد، به ویژه مصرف کوکائین و مصرف زیاد الکل، باعث ایجاد فشار خون بالا می‌شود که می‌تواند منجر به آنوریسم مغز شود.
•    جنسیت در خطر ابتلا به آنوریسم نقش دارد. مردان با سرعت بالاتری نسبت به زنان دچار آنوریسم آئورت می‌شوند، اما زنان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آنوریسم مغز هستند.
•    برخی از شرایط ارثی، مانند سندرم اهلرز-دنلوس و سندرم مارفان می‌توانند باعث ضعیف شدن رگ‌های مغزی و آئورت شوند.

 

اعتقاد بر این است که سیگار کشیدن در شکل گیری و پارگی آنوریسم مغز نقش دارد. سیگار کشیدن همچنین مهمترین عامل خطر برای ایجاد آنوریسم آئورت شکمی (AAA) است. ۹۰٪ افراد مبتلا به آنوریسم آئورت سابقه سیگار کشیدن دارند.
•    هرچه زودتر ترک کنید، زودتر می‌توانید خطر خود را کاهش دهید.

 

افزایش فشار خون و فشار خون بالا باعث آسیب به عروق خونی مغزی و پوشش آئورت می‌شود که می‌تواند منجر به ایجاد آنوریسم شود.
•    کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن یا چاقی، می‌تواند فشار خون شما را کاهش دهد. حتی از دست دادن ۴.۵ کیلوگرم تفاوت ایجاد می‌کند.
•    ورزش منظم داشته باشید. دریافت ۳۰ دقیقه ورزش بدنی متوسط در روز می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند.
•    مصرف الکل را محدود کنید.

سالم نگه داشتن رگ‌های خونی می‌تواند به جلوگیری از آنوریسم آئورت کمک کند. یک رژیم غذایی سالم همچنین می‌تواند به کاهش خطر پارگی آنوریسم موجود کمک کند. خوردن یک رژیم غذایی متعادل با مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه، غلات کامل و پروتئین بدون چربی به جلوگیری از تشکیل آنوریسم کمک می‌کند.
•    سدیم غذایی خود را کاهش دهید؛ محدود کردن سدیم به کمتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روز (۱۵۰۰ میلی‌گرم در روز برای افراد مبتلا به فشار خون فعال) به کنترل فشار خون کمک می‌کند.
•    کلسترول خود را کاهش دهید؛ خوردن غذاهای سرشار از فیبر محلول، به خصوص بلغور جو دوسر و سبوس جو دوسر، به کاهش کلسترول بد (LDL) کمک می‌کند. سیب، گلابی، لوبیا چیتی، جو و آلو خشک نیز حاوی فیبر محلول هستند. اسیدهای چرب امگا ۳ حاصل از ماهی‌های چرب مانند ساردین، ماهی تن، ماهی قزل‌آلا یا هلیبوت نیز به کاهش خطر شما کمک می‌کند.
•    چربی‌های سالم بخوری؛ حتما از مصرف چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس خودداری کنید. چربی‌های ماهی، روغن‌های گیاهی (به عنوان مثال، روغن زیتون)، مغزها و دانه‌ها سرشار از چربی‌های اشباع نشده و چند غیر اشباع هستند، که می‌تواند خطر شما را کاهش دهد. آووکادو منبع خوب دیگری از چربی خوب است و می‌تواند به کاهش کلسترول کمک کند.

 

مجله‌ی آموزش ایلیاد