تنها یک گام تا ساخت واکسن HIV

مجله علمی ایلیاد - محققین اعلام کرده‌اند که واکسن HIV ساخته شده توسط آن‌ها، فاز اول مطالعات بالینی را با موفقیت پشت سر گذاشته است. ویروس HIV یک عامل بیماری‌زا است که پاسخ ایمنی بدن در مقابله با آن به اندازه‌ای نیست که برای متوقف کردن آن کافی باشد و به همین خاطر این ویروس به عنوان یک ویروس خطرناک و کُشنده شناخته می‌شود. یکی از اهداف ساخت واکسن برای این ویروس در واقع یافتن فرمولی است که پادتن مناسبی را توسط بدن ایجاد کند. واکسن باید به نحوی باشد که واکنش مناسب سیستم ایمنی را در پی داشته باشد و بتواند ویروس را با چالش جدی مواجه کند. مطالعات نشان داده است که واکسن تولید شده می‌تواند این عمل را انجام دهد.

نتایج فاز اول مطالعات بالینی این واکسن جدید، هیجان‌انگیز بوده است. پادتن تولید شده در اثر مصرف واکسن جدید به ندرت در زمان ورود ویروس به بدن به‌صورت خودبه‌خودی ایجاد می‌شود. ایجاد پادتن توسط سلول‌های B سیستم ایمنی، به بدن کمک می‌کند تا با آلودگی ایجاد شده توسط مهم‌ترین سویه‌ی ویروس HIV مقابله کند. روش به‌کار برده شده در این واکسن را نه تنها برای ویروس HIV بلکه می‌توان برای آنفلوآنزا، هپاتیت سی و کرونا ویروس نیز مورد استفاده قرار داد.

در فاز اول مطالعات بالینی این واکسن، به برخی شرکت‌کنندگان دو دوز واکسن HIV جدید تزریق شده و به برخی دیگر دو دوز دارونما تزریق شده است. فاصله‌ی بین دو دوز ۸ هفته بوده است. واکسن تولید شده از ایمنی بالایی برخوردار است و در ۳۵ نفر از ۳۶ نفر ایجاد پاسخ مناسب سیستم ایمنی بدن کرده است.

رویکرد مورد استفاده در این واکسن «هدف‌گذاری ابتدایی» نامیده می‌شود. در بدن انسان، تعداد کمی سلول B سیستم ایمنی در حالت ساده و ابتدایی خود قرار دارند. اگر این سلول‌ها توسط عوامل بیماری‌زا احاطه شوند، اتصال سلول با عوامل بیماری‌زا ضعیف خواهد بود، ولی طی چند هفته سلول‌ها پادتن‌های قوی‌تری تولید می‌کنند و می‌توانند با قدرت بیشتری به ویروس چسبیده و آن‌را خنثی کنند. واکسن تولید شده در حقیقت تحریک‌کننده‌ی سلول‌های B است. تحریک سلول‌ها باعث می‌شود با توان بیشتری پادتن تولید کنند. در مطالعات گذشته این روش کارایی مناسبی نداشته است که احتمالاً دلیل آن تحریک کم سلول‌های B بوده است.

هر چند نتایج فاز اول این واکسن موفقیت‌آمیز بوده است، ولی باز هم نمی‌توان آن‌را شروعی برای تولید واکسن کامل HIV دانست. با این حال روش مورد استفاده نشان می‌دهد که می‌توان کنترل کاملی بر روی پاسخ ایمنی بدن داشت و به این ترتیب، واکسن‌های جدیدی برای ویروس‌های مختلف ساخت.

واکسن HIV احتمالاً در آینده ساخته خواهد شد، ولی در حال حاضر دارویی به نام «PrEP» وجود دارد که احتمال بروز بیماری ایدز را تا ۹۹ درصد کاهش می‌دهد.

گزارش فاز اول مطالعات بالینی واکسن جدید در مجله Science آورده شده است.