آیا در کنار آنتی‌بیوتک‌ها، باید پروبیوتیک هم مصرف کنیم؟
مجله علمی ایلیاد - اگر آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنید، احتمال زیادی وجود دارد که به اسهال هم مبتلا شوید. آنتی‌بیوتیک، باکتری‌های مضری که موجب بیماری می‌شوند را از بین می‌برد. اما آنتی‌بیوتیک، موجب آسیب جانبی به میکروبیوم، محیط پیچیده‌ی باکتری‌هایی که در روده‌ی ما زندگی می‌کنند، نیز می‌شود. این امر موجب نابودی کامل، اما معمولاً موقتیِ باکتری‌های مفید می‌شود.
یکی از راهکارهای محبوب برای کاهش این اختلال، مصرف مکمل پروبیوتیک حاوی باکتری‌های زنده در طول دوره‌ی مصرف آنتی‌بیوتیک یا بعد از آن است. منطق آن ساده است؛ باکتری‌های مفید در روده، توسط آنتی‌بیوتیک آسیب می‌بینند. پس چرا باکتریایی مفید در پروبیوتیک را جایگزین آن‌ها نمی‌کنیم تا در بازگرداندن باکتری‌های روده‌ای به حالت متعادل کمک کند؟
اما پاسخ آن پیچیده‌تر است. در حال حاضر، شواهدی وجود دارد که مصرف پروبیوتیک می‌تواند مانع از اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک شود. این تاثیر نسبتاً کوچک است و ۱۳ بیمار برای یک دوره‌ی پیشگیری از اسهال، به مصرف پروبیوتیک نیاز داشتند. اما این مطالعات ارزیابی آسیب‌های احتمالی مصرف پروبیوتیک را اغلب نادیده گرفته‌اند و به تاثیر آن‌ها بر میکروبیومِ روده‌ی بزرگ، توجه نکرده‌اند.
مزایا و معایب پروبیوتیک
این فرضیه که مصرف پروبیوتیک زیان کمی دارد، در مطالعه‌ی جدیدی به چالش کشیده شده است. به شرکت‌کنندگان آنتی‌بیوتیک داده شد و شرکت‌کنندگان به دو گروه تقسیم شدند. به مدت چهار هفته به گروه اول پروبیوتیکِ ۱۱ سویه‌ای داده شد؛ به گروه دوم داروی کاذب، یا قرص ساختگی، داده شد. پژوهشگران دریافتند که آسیب آنتی‌بیوتیک به باکتری‌های روده‌ای در گروه اول موجب شد که سویه‌های پروبیوتیک به طور موثری در روده سکنی گزینند. اما این سکونت، بهبود طبیعی میکروبیوتا را به تاخیر می‌اندازد که در تمامِ شش ماه دوره‌ی مطالعه آشفتگی باقی ماند.
در مقایسه، میکروبیوتای گروه دوم در عرض سه هفته بعد از اتمام آنتی‌بیوتیک به حالت طبیعی برگشت. این تحقیق، حقیقتی که شاید درست باشد را آشکار می‌کند. ما هنوز نمی‌دانیم که چه نوع باکتری‌هایی واقعاً مفید هستند یا حتی چه چیزی میکروبیوم سالم را می‌سازد. بعید است که پاسخ این باشد که سویه‌های باکتری مفید هستند.
به احتمال زیاد محیط متشکل از هزاران نوع میکروب مختلف است که با هم کار می‌کنند و می‌توانند مزایای سلامتی ارائه دهند. این محیط میکروبی، در هر شخصی متفاوت است، یعنی فقط یک پیکربندی نیست که موجب سلامتی یا بیماری می‌شود. بنابراین بعید است که افزودن یک یا حتی یازده سویه باکتری در پروبیوتیک، بتواند این سیستم پیچیده را تا حدی متعادل کند.
مطالعه‌ی دیگر نیز روش دیگری برای بازسازی میکروبیوم را مورد بررسی قرار داد. گروهی از شرکت‌کنندگان قبل از درمان با آنتی‌بیوتیک، مدفوع خود را جمع‌آوری و منجمد کردند. سپس در پایان درمان آنتی‌بیوتیک، دوباره به روده‌ی آن‌ها تزریق شد. این درمان، که «فراکاشت مدفوعی از بدن خود بیمار» نام دارد، توانست پس از تنها هشت روز، میکروبیوم را به سطح اصلی بازگرداند. بازسازی در گروه دیگر، ۲۱ روز طول کشید.
همچنین نشان داده شده که این روش، بعد از درمان ترکیبیِ آنتی‌بیوتیک و شیمی درمانی، میکروبیوم روده را به طور موثری بازسازی می‌کند. این بیماران به علت اختلال در میکروبیوم، در معرض خطر عوارض جدی، از قبیل عفونت خون، هستند. تحقیقاتی که در حال حاضر در حال انجام است، در درک اینکه بازسازی میکروبیوم با فراکاشت مدفوعی از بدن خود بیمار، به مزایای ملموسی برای این بیماران تبدیل خواهد شد، به ما کمک خواهد کرد.
اما چنین رویکردی گزینه‌ای واقع‌گرایانه برای بسیاری از افراد نیست. باکتری‌های خوب را در تغذیه‌ی خود وارد کنید. راهکار عملی‌تری برای کمک به بهبود این است که با وارد کردن منبع ترجیحیِ باکتری‌های خوب در تغذیه‌ی خود، یعنی فیبر، این باکتری‌های خوب را در روده‌ی خود ایجاد کنیم. ترکیبات فیبری به صورت هضم‌نشده از روده‌ی کوچک می‌گذرند و وارد روده‌ی بزرگ می‌شوند و در آن‌جا به عنوان سوخت برای تخمیر باکتری عمل می‌کنند.
بنابراین اگر آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنید یا اینکه اخیراً دوره‌ی درمان با آنتی‌بیوتیک را سپری کرده‌اید، مطمئن شوید که مقدار زیادی سبزیجات، میوه و غلاتِ کامل خورده‌اید. باکتری‌های روده‌ی شما، به خاطر آن از شما تشکر می‌کنند.
نوشته: لیتو پاپانیکولاس
ترجمه: زهرا جهانبانی – مجله علمی ایلیاد