چرا این ‌روزها آسمان غروب صورتی‌رنگ دیده می‌شود؟

مجله علمی ایلیاد - «باب کینگ» در سایت اینترنتی SkyAndTelescope این‌چنین شرح می‌دهد: «چند روز پیش حدود ۱۵ دقیقه پس از غروب خورشید، متوجه درخشش ارغوانی-صورتی بودن نواحی غربی آسمان شدم که مدت‌ها بود این رنگ را در آسمان ندیده بودم. با خودم گفتم آیا یک انفجار آتشفشانی رخ داده است؟ معمولاً آتشفشان‌ها خاکستر را به استراتوسفر می‌رسانند و رنگ‌های غروب را تشدید می‌کنند. پس از بررسی‌های متعدد دریافتم که آتشفشان‌های رایکوکه در نزدیکی ژاپن و اولاوون در پاپوا گینه‌ی نو، باعث رسیدن گاز و گرد و خاک به ارتفاعات ۱۸ کیلومتری جو شده‌اند. این ارتفاع همان استراتوسفر است و در واقع می‌توان گفت حدس من درست از آب درآمد.

مولکول‌های هوا به همراه ذرات گرد و خاک و آئروسل‌ها باعث پراکندگی نورهای آبی و بنفش خورشید می‌شوند و آن‌ها را به آبی آسمانی تبدیل می‌کنند. پراکندگی رنگ بنفش بیشتر است و اگر حساسیت چشمان ما به بنفش مانند حساسیت آن به رنگ آبی بود، ما آسمان را در طول روز به رنگ بنفش می‌دیدیم. پراکندگی باعث جهت‌یابی طول‌موج‌های کوتاه‌تر نور خورشید به سمت جهت‌های مختلف شده و به این ترتیب باعث ایجاد آسمان آبی می‌شود. در طلوع و غروب خورشید، نور خورشید مسیر طولانی‌تری را از درون اتمسفر طی می‌کند که می‌توان این مسیر را ۴۰ برابر بیشتر از مسیر نورهای ظهر تابستان در نظر گرفت. علاوه بر این در حین طلوع و غروب، چگالی هوا بیشتر است و پراکندگی‌های بیشتری رخ می‌دهد و به همین دلیل رنگ‌های سبز و آبی از طیف خورشیدی حذف می‌شوند.

گرد و غبار‌های آتشفشانی موجود در استراتوسفر نیز باعث پراکندگی رنگ آبی می‌شوند. این موضوع در ترکیب با این واقعیت که رنگ‌های قرمز و نارنجی در اتمسفرهای پایین بیشتر وجود دارند، باعث می‌شود تا در زمان طلوع و غروب خورشید رنگ صورتی در آسمان بدرخشد.

در روز ۲۸ آگوست من به فضای باز رفتم تا آسمان غربی را از لحظه‌ی غروب خورشید مشاهده کنم. یک رنگ صورتی-نارنجی رنگ‌پریده‌ در ارتفاع ۳۰ درجه‌ای در حدود ۱۰ دقیقه پس از غروب خورشید ظاهر شد. این رنگ در حدود ۱۵ دقیقه پس از غروب به شدیدترین حالت خود رسید. هر چه به افق نزدیک‌تر می‌شدی رنگ آسمان به رنگ طالبی‌رنگ در می‌آمد. دقیق‌تر که نگاه می‌کردی گرد و خاک‌های آتشفشانی نیز قابل مشاهده بودند. نور بنفش ظاهر شده پس ۲۰ تا ۲۵ دقیقه از غروب باعث شگفتی من شد، ولی پس از آن ناپدید شد. بعد از این مرحله نور نارنجی-صورتی از تروپوسفر در ارتفاع ۱۵ درجه‌ای افق ظاهر شد.

همه‌ی این اتفاقات در طول نیم ساعت باشکوه رخ داد. من پیشنهاد می‌کنم در این روزها که استراتوسفر حاوی خاکسترهای آتشفشانی است، نورهای بنفش طلوع و غروب خورشید را در نزدیکی خود از دست ندهید. می‌توانید از این پدیده عکس‌های دیدنی تهیه کنید. در اینترنت جستجو کنید تا عکس‌های دیگران را از اوهایو، کانزاس، آریزونا، کالیفرنیا و کانادا مشاهده کنید.

یکی از طولانی‌ترین رخدادهایی که در آن خاکستر و آئروسل در استراتوسفر وجود داشتند، مربوط به آتشفشان پیناتوبو بود که در سال ۱۹۹۱ رخ داد. بنابر تحقیقات ناسا، طی فعالیت این آتشفشان، غلظت آئروسل‌ها در استراتوسفر بین ۱۰ تا ۱۰۰ برابر معمول بوده است. حالت گرگ و میشی که در نتیجه‌ی این آتشفشان در هنگام طلوع و غروب خورشد ایجاد شد تا دو سال به طول انجامید. «فرد اسپناک» به عنوان ستاره‌شناس گفته است که به خاطر این مواد موجود در اتمسفر، خسوفِ رخ داده در دسامبر ۱۹۹۲ در واقع تاریک‌ترین خسوف دهه‌ی ۱۹۹۰ بوده است.

در طبیعت، نیروهای بزرگ معمولاً ایجاد پیامدهای ظریف می‌کنند. همان‌طور که انفجار یک ابرنواختر باعث ایجاد سحابی زیبایی می‌شود، پاره شدن پوسته‌ی زمین و خروج سنگ‌های مذاب نیز دارای اثرات بسیار زیبایی هستند.»