کشف سه سیاره‌ی رکوردشکن فراخورشیدی
کشف سه سیاره‌ی رکوردشکن فراخورشیدی
مجله علمی ایلیاد - اخترشناسان دو سیاره‌ی فراخورشیدی را در کهکشان راه‌شیری یافته‌اند که احتمال می‌رود بتوانند قابل سکونت باشند. علاوه بر این یک سیاره‌ی عجیب از رده‌ی «نپتون سرد» نیز به تازگی کشف شده است.
این دو سیاره‌ی قابل سکونت احتمالاً در مدار ستاره‌های کوتوله سرخ «GJ229A» و «GJ180» قرار دارند که به ترتیب در حدود ۱۹ و ۳۹ سال نوری از زمین فاصله دارند. با در نظر گرفتن این امر که دیسک معروف کهکشان راه‌شیری تقریباً ۱۰۰،۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد، می‌توان چنین استنباط کرد که این دو سیاره چندان از منظومه‌ی شمسی دور نیستند. نزدیک‌ترین ستاره به خورشید، پروکسیما قنطورس، در حدود ۴.۲ سال نوری از ما فاصله دارد.
کوتوله‌های سرخ که حدود ۷۰ درصد از جمعیت ستارگان کهکشان راه‌شیری را تشکیل می‌دهند، بسیار کوچک‌تر و کم‌نورتر از خورشید هستند؛ بنابراین، مناطق قابل سکونت این ستاره‌ها، یعنی محدوده‌ی مسافت مداری‌ای که در آن آب مایع می‌تواند در سطح سیاره پایدار باشد، در مقایسه با منظومه‌های شبیه به منظومه‌ی ما، بسیار محدودتر هستند.
در واقع، در سیارات کوتوله‌ی سرخ، منطقه قابل سکونت معمولاً همیشه دارای قفل جزر و مدی بوده و لذا این سیارات همواره یک طرف چهره خود را به ستاره‌شان نشان می‌دهند، دقیقاً همان‌طور که ماه همیشه یک طرفش رو به زمین است. قفل جزر و مدی ویژگی فوق‌العاده‌ای برای قابل زیست بودن یک سیاره نیست، زیرا می‌تواند جهانی با روزهای سوزان و شب‌های یخبندان را به وجود آورد؛ اگر چه یک اتمسفر ضخیم می‌تواند گرما را در سطح سیاره توزیع کرده و شدت آب‌وهوا را کاهش دهد.
اعضای این تیم تحقیقاتی می¬گویند: «با این وجود، سیارات جدید اطراف GJ180 و GJ229A که به ترتیب با نام‌های «GJ180 d» و «GJ229A c» شناخته می‌شوند، به اندازه‌ای از ستاره‌های‌شان دور هستند که از قفل جزر و مدی جلوگیری می‌کنند و همین امر باعث می‌شود GJ180 d یک دنیای رکورددار باشد.
«فابو فنگ» رهبر این تیم از موسسه‌ی کارنگی واشینگتن، می‌گوید: «GJ180 d نزدیک‌ترین اَبَرزمینی به ماست که به ستاره‌ی خود از لحاظ جزر و مدی قفل نشده و لذا این احتمال وجود دارد که بتواند قابل سکونت باشد. GJ180 d یک اَبَرزمین است که کمی بزرگ‌تر از زمین است.»
محققان بیان کرده‌اند که جرم این سیاره فراخورشیدی جدید حداقل ۷.۵ برابر زمین است. GJ229A c یک اَبَرزمین فوق‌العاده‌ی دیگر هست که حداقل جرمی ۷.۹ برابر زمین دارد. دانشمندان این مطالعه با اعلام این یافته‌ها، گزارش دادند که GJ180 d در هر ۱۰۶ روز زمینی، یک دور مدار خود را طی می‌کند و GJ229A c نیز همین‌طور است. این مقاله هفته گذشته در مجموعه مقالات علمی Astrophysical Journal منتشر شد.
سیاره‌ی GJ229A c در یک منظومه‌ی دوتایی که از یک کوتوله سرخ و یک کوتوله قهوه‌ای تشکیل‌شده، قرار دارد. کوتوله‌های قهوه‌ای اجرامی کمیاب و بزرگ‌تر از سیارات غول‌پیکر هستند، اما بسیار کوچک‌تر از آن هستند که بتوانند واکنش‌های همجوشی‌ای را که در هسته‌شان رخ می‌دهد، تحمل کنند. به همین دلیل به آن‌ها «ستاره‌های شکست‌خورده» نیز گفته می‌شود.
همان‌طور که از نام GJ180 d پیداست، این سیاره تنها سیاره‌ی شناخته شده در سیستم خود نیست. اخترشناسان پیش از این دو سیاره‌ی دیگر را نیز کشف کرده بودند که دور همین کوتوله سرخ می‌گردند و GJ180 b و GJ180 c نام داشتند.
اخترشناسان درباره‌ی دو اَبَرزمین جدید چیز زیادی نمی‌دانند، اما بنا به شنیده‌ها قرار است که آن‌ها به زودی اطلاعات بیشتری را در این خصوص کسب کنند. محققان در این خصوص بیان داشتند که نزدیک بودن این سیارات به منظومه‌ی شمسی، آن‌ها را به اهداف مناسبی تبدیل می‌کند و لذا می‌توان توسط ابزارهای قدرتمند آتی مانند تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا که قرار است سال آینده به فضا پرتاب شود، به مطالعه آن‌ها پرداخت.
فنگ در این خصوص می‌گوید: «کشف ما به فهرست سیاره‌هایی که به‌طور بالقوه می‌توانند مستقیماً توسط نسل بعدی تلسکوپ‌ها رصد شوند، اضافه خواهد شد. در نهایت، ما در حال کار بر روی این هدف هستیم تا بتوانیم دریابیم کدام سیارات موجود در اطراف ستاره‌های کهکشان راه‌شیری می‌توانند برای زندگی مناسب باشند.»
«جف کرین» نویسنده‌ی این تحقیق که در موسسه‌ی کارنگی کار می‌کند، می‌گوید: «ما در نهایت می‌خواهیم نقشه‌ای را از همه‌ی سیاراتی که به دور نزدیک‌ترین ستاره‌های خود در منظومه‌ی شمسی می‌گردند، به‌ویژه آن‌هایی که به‌طور بالقوه قابل سکونت هستند، تهیه کنیم.»
سیاره‌ی GP 433 d، یا همان نپتون سردی که به تازگی کشف شده، به نظر نمی‌رسد کاندیدای خوبی برای زندگی باشد، اما مطالعه‌ی آن به دلیل وجود ویژگی‌های دیگر جالب است. این سیاره که حداقل ۴.۹ برابر بزرگ‌تر از زمین است، به دور کوتوله‌ی سرخی که فقط ۲۹.۵ سال نوری از زمین دور است، می‌گردد.
فنگ می‌گوید: «GJ 433 d نزدیک‌ترین، وسیع‌ترین و سردترین سیاره‌ی شبه نپتونی است که تاکنون شناسایی‌شده است.» فنگ و همکاران در این خصوص بیان داشتند که این جهان بیگانه، کاندید خوبی برای انجام مطالعات آینده، از جمله تصویربرداری مستقیم است.
محققان پس از بررسی مجدد داده‌های جمع‌آوری شده توسط رصدخانه جنوبی اروپا و طیف‌سنج ویژوال اچل، از ۳۳ کوتوله‌ی سرخ در طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۷، توانستند به اکتشافات جدیدی دست پیدا کنند. آن‌ها به‌وسیله‌ی مقیاس‌های شعاعی توانستند حرکت ستاره‌ای ناشی از فشار گرانشی سیارات را نشان دهند. این تیم، داده‌های رصدی را با اندازه‌گیری‌های به‌دست آمده از سه ابزار دیگر تلفیق کردند.
این مطالعه جدید یکی از آن مطالعاتی است که به‌واسطه‌ی فوران داده‌هایی که از یک دهه‌ی پیش با پرتاب تلسکوپ فضایی کپلر ناسا به‌دست آمده بود، انجام گرفته است. اخترشناسان تا به امروز بیش از ۴،۱۰۰ سیاره را کشف کرده‌اند که حدود ۷۰ درصد از آن‌ها جزء یافته‌های کپلر هستند.