آیا سقوط شهاب‌سنگ در اقیانوس، سونامی ایجاد می‌کند؟
مجله علمی ایلیاد - سال‌ها پیش، گلن گیسلر، درباره درست بودن نمایش تاثیرات مخرب برخورد شهاب‌سنگ‌ها بر اقیانوس‌های جهان، آنطور که در فیلم‌های هالیوودی نشان داده شد، تردید کرد.
به گفته‌ی یک پژوهشگر: «دانشمندی به نام گیسلر در آزمایشگاه ملی لوس‌آلاموس در نیومکزیکو ادعا کرده: «در فیلم‌هایی مثل «تاثیر عمیق» و «آرماگدون» تاثیر زیان‌بار برخورد یک شهاب‌سنگ به اقیانوس و ایجاد سونامی و نابودی هر چیزی که در ساحل اطراف اقیانوس وجود داشته باشد، نشان داده شد. اما من در این مورد تردید دارم.»
به طور کلی برخورد یک شهاب‌سنگ ممکن است یک حادثه‌ی بد برای کرهی زمین باشد. صرف نظر از نابودی حیات بر روی کرهی زمین، این یک اتفاق عادی و جزئی از چرخه‌ی طبیعت و نشانه‌ی پویایی منظومه شمسی است که منشاء آن سیارک‌هایی هستند، که در فواصل بین سیارات منظومه شمسی، در حال حرکت هستند. اگر سیاره ما در مسیر حرکت آنها باشد، با توجه به جِرم و سرعت‌شان می‌توانند ضربه هولناکی به ما وارد کنند.
.webp)
اما با توجه به اینکه یک شهاب‌سنگ با کدام قسمت از زمین برخورد خواهد کرد، می‌تواند نتایج متفاوتی را رقم بزند. مثلاٌ اگر پیش‌بینی شود، که در نزدیکی یک شهر بزرگ برخورد می‌کند، باید در اسرع وقت محل را تخلیه کنیم و مراکز مقابله با بلایای طبیعی، اقداماتی را در این زمینه انجام دهند. اما آسیب‌ها و آثار آن بر جامعه، زیرساخت‌ها و اقتصاد قطعاً فاجعه‌بار خواهد بود.
اما با توجه به اینکه ۷۰ درصد از سطح کرهی زمین را آب پوشانده است، برخورد شهاب‌سنگ با یکی از اقیانوس‌ها محتمل‌تر است. گرچه مشاهده حجم تخریب به خوبی قابل درک نخواهد بود. گیسلر مصصم است تا واقعیت‌های تاثیرات مخرب گسترده، برکره‌ی زمین را به خوبی آشکار کند. او به تازگی یافته‌های تیمش را در نشست پاییزی اتحادیه‌ی ژئوفیزیک آمریکا، در سان‌فرانسیسکو ارائه کرد و از طرح سه بعدی آثار آنی برخورد شهاب‌سنگ با یک اقیانوس، پرده برداری کرد. تا پیش از این، آثار محتمل این‌گونه برخوردها با چنین جزئیاتی مورد مطالعه قرار نگرفته بود و شبیه‌سازی آن نشان داد، تردیدهای گیسلر به‌جا بوده است: «همانطور که داستان‌های فیلم‌های هالیوودی تخیلی هستند، شبیه‌سازی صحنه یک سونامی ناشی از برخورد شهاب‌سنگ هم کاملاً غیرواقعی به مخاطب‌ها نمایش داده می‌شود.»
گیسلر می‌گوید: «برخورد یک شهاب‌سنگ به اقیانوس، باعث ایجاد یک منبع انرژی می‌شود و تنها بر نواحی اطراف نقطه برخورد تاثیر گذار است؛ به علاوه برای ایجاد یک سونامی باید در یک ستون از آب، انرژی وارد شود.» او تاثیر برخورد یک شهاب‌سنگ بر اقیانوس را به پرتاب یک تخته‌سنگ به درون یک برکه‌ی آب تشبیه کرد. «به طور حتم انرژی حاصل از برخورد تخته‌سنگ باعث ایجاد امواج در آب می‌شود، این امواج به سرعت به همه جهت‌ها پخش می‌شوند و انرژی آنها کاهش می‌یابد. این امواج فراگیر، تاثیرات سطحی دارند و به اندازه‌ی سونامی انرژی ندارند.» او اضافه کرد: « این دو، از نظر اندازه و ابعاد بسیار با هم متفاوت هستند.»
سونامی‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که مقیاس بزرگی از جرم در بستر دریا جابه‌جا شود، مثل زمانی که یک زلزله‌ی زیردریایی یا رانش زمین اتفاق می‌افتد. این تغییر مکان‌ها باعث یک حرکت بسیار بزرگ در یک ستون از آب در بستر دریا تا سطح آن می‌شود، که می‌تواند باعث ایجاد موج‌هایی با طول بیش از ۱۰۰ کیلومتر یا بیشتر شود.
گیسلر می‌گوید: «این مقیاس حداقل چندین کیلومتر بیشتر از عمق دریاست. سونامی‌ها خیلی پخش‌شونده و فراگیر نیستند. بنابراین زمانی که سطح دریا را طی می‌کنند انرژی زیادی از دست نمی‌دهند و با خطوط ساحلی که صدها یا شاید هزاران کیلومتر دورتر هستند، برخورد می‌کنند و اغلب ویرانگر هستند. اما با این حال، تاثیر برخورد شهاب‌سنگ در وسط اقیانوس از جهتی دیگر شدید است.
او اضافه کرد: انرژی حاصل از برخورد شهاب‌سنگ به اقیانوس، آب‌ها را تا ارتفاع ده‌ها کیلومتر بالاتر از سطح دریا پرتاب می‌کند، که این به طور حتم قابل مشاهده است. مطابق این طرح، پرتاب شدن آب تا چند کیلومتر بالاتر از سطح اقیانوس رخ می‌دهد و قطرات حاصل از این پرتاب آب، می‌تواند تا ارتفاع ۴۰۰ متری بالا برود. این ارتفاع بسیار زیاد است! اما حتی اگر در نزدیکی یک ساحل اتفاق بیافتد، چندان خطرناک نخواهد بود.
طبق یافته‌های این تیم تحقیقاتی؛ بخش عمده‌ای از انرژی جنبشی حاصل از برخورد شهاب‌سنگ با اقیانوس، باعث تبخیر حجم زیادی از آب می‌شود. از طرفی بخار آب یک گاز گلخانه‌ای قوی است. انتشار بخار آب به استراتوسفر جو زمین، می‌تواند به مدت ماه‌ها و یا سال‌ها باقی بماند و باعث تغییرات جهانی در آب و هوای سیاره زمین شود. امواج ناگهانی و قدرتمند، بادهای شدید و همچنین آثار مخرب بر سطح زمین ظاهر می‌شوند. هر چه بیشتر این اتفاق رخ دهد، تاثیر آن بر نواحی ساحلی بیشتر نمایان می‌شود.
پژوهش‌های گیسلر دروازه‌ای دیگر از چگونگی تاثیر برخورد یک شهاب‌سنگ بر زمین را بر ما گشود. برای شهاب‌سنگ‌هایی با قطری بیشتر از ۳۰۰ متر و یا کمتر از آن، می‌توانیم اثرات آن بر اقیانوس را به عنوان یک راهکار، برای به حداقل رساندن آسیب‌های جهانی به کار گیریم.
او می‌گوید: فکر می‌کنم این دیدگاه انتخاب‌های بیشتری در مقابل ما قرار می‌دهد. اگر شما یک شهاب‌سنگ را در حدود اندازه ۳۰۰ متری یافتید که در مسیر برخورد با زمین است، تغییر مسیر آن امکان‌ژذیر نیست، ولی باید تلاش کنید تا آن را به سمت وسط یک اقیانوس منحرف کنید.
با این حال، ناسا و دیگر مراکز مربوطه، در حال تلاش برای تشخیص مسیر شهاب‌سنگ‌هایی هستند که یک تهدید جدی برای کرهی زمین به شمار می‌روند. ممکن است این اتفاق غافلگیر کننده باشد و ما زمان کافی برای انجام اقداماتی جهت منحرف کردن مسیر شهاب سنگ نداشته باشیم. اما حالا ما دیدگاهی فراتر از چگونگی آثار مخرب برخورد شهاب‌سنگ به اقیانوس داریم و ممکن است، بتوانیم آن را در جهت یک هدف جدید پیش ببریم، که باعث کاهش خسارت‌های طبیعی ناشی از این اتفاق بشود. مثل تغییر مسیر شهاب‌سنگ به سمت مرکز اقیانوس.
نوشته: لن اُنیل
ترجمه: مجله علمی ایلیاد