تنوع زیستی در قطب‌جنوب چگونه است؟
مجله علمی ایلیاد - بیست‌و‌سه متخصص، طی مطالعه‌ای به نام «برنامه‌ی استراتژیک گوناگونی زیستی قطب‌جنوب» که اخیراً در مجله‌ی PLoS Biology به چاپ رسیده است، نظریه‌ی عموم را مبنی بر این که قطب جنوب و اقیانوس‌های جنوبی نسبت به بقیه‌ی دنیا محیط‌زیست بهتری دارند، زیر سوال برده‌اند. در واقع تفاوت بین گوناگونی زیستی در این مناطق و بقیه‌ی مناطق دنیا قابل صرف‌نظر است.
محققین از رشته‌های مختلف مانند وکیل، جانورشناس، کارشناس روابط بین‌الملل و زیست‌شناس دریایی، پس از بررسی شواهد تجربی و دانسته‌های متخصصین نظر خود را که بر خلاف کنوانسیون سازمان ملل در مورد گوناگونی زیستی بود، اعلام کردند. کنوانسیون ذکر شده، زمینه را برای انجام کارهای مفید برای جلوگیری از نابود شدن گوناگونی زیستی در سیاره‌ی زمین تا سال ۲۰۲۰ میلادی فراهم می‌کند. «دنگ پالومارس»، به‌عنوان متخصص مؤسسه‌ی «Sea Around Us» و عضو محققین این مطالعه می‌گوید: «مردم عموماً تمایل دارند که فکر کنند قطب‌جنوب و اقیانوس‌های جنوبی دارای اکوسیستم سالم‌تری از بقیه‌ی جاها هستند؛ چرا که کمتر در معرض تأثیرات انسانی بوده‌اند.» بر اساس این اعتقاد عمومی، کنوانسیون سازمان ملل هیچ وقت این مناطق را مد نظر قرار نداده است؛ در صورتی که 10 درصد سطح سیاره‌ی زمین را تشکیل می‌دهند.
عدم وجود داده‌های مناسب کمی و مشخص کننده در مورد وضعیت گوناگونی زیستی، فشار، محرک‌ها و رفتار این ناحیه، بسیار خطرناک است؛ چرا که محققین، دولت‌ها و عموم مردم ممکن است هیچ وقت متوجه نشوند تنوع زیستی در این مناطق در زمان‌های قبل چقدر بوده است و در نتیجه چه میزان از این گوناگونی از بین رفته و برای جلوگیری از نابودی بیشتر در ادامه چه کارهایی می‌توان انجام داد.
سوال اینجا است که در ابتدا چه چیزی این محیط بکر را رو به نابودی برده است؟ پالومارس توضیح می‌دهد: «کشورهای ثروتمند خاص، دارای وسایل و منابعی هستند که می‌توانند کشتی‌هایی به منظور انجام تحقیقات به آنجا بفرستند و اطلاعات مفیدی از آن کسب کنند. قطب جنوب دارای دریاهای عمیق زیادی برای تخم‌گذاری ماهی‌ها و ماهی‌گیری است و ماهی‌گیری‌های بی‌قاعده و قانون در این منطقه رواج دارد؛ چرا که از همه‌ی کشورها دور است و سازمان‌های بین‌المللی نیز بر روی آن نظارتی ندارند.»
به هر حال ماهی‌گیری‌های قانونی در این منطقه تحت روشی مرتبط با اکوسیستم این منطقه مدیریت می‌شود. این کار برای امروزه مفید است، ولی محققین اعتقاد دارند که این روش نمی‌تواند در طولانی‌مدت پایدار بماند. پالومارس می‌گوید: «این موضوع دو دلیل دارد؛ ابتدا اینکه محیط زندگی در این ناحیه تحت تغییرات دمایی و در نتیجه تغییرات آب و هوایی است. دلیل دوم اینکه گونه‌هایی که در این ناحیه زندگی می‌کنند، عموماً گونه‌های مختص مناطق عمیق دریا و گونه‌های دارای عمر طولانی هستند که بسیار نسبت به تأثیر تغییرات محیطی آسیب‌پذیر هستند. اگر ناحیه‌ای نسبتاً کوچک را در نظر بگیریم، با نرخ استخراجی که در حال حاضر انجام می‌شود، هیچ‌کدام از گونه‌هایی که الان استخراج می‌شوند تا سال ۲۰۲۰ وجود نخواهند داشت. در نتیجه‌ی این فعالیت‌ها، در سطحی از دریا انقراضی رخ می‌دهد که این سطح در واقع باید تأمین کننده‌ی فاکتورهای ایمنی باشند. بازده ماهی‌گیری در این منطقه بسیار بالا است و به همین دلیل این گونه ماهی‌گیری پایدار نخواهد ماند.»
تعدادی راه حل برای کاهش و در ادامه‌ی آن متوقف کردن نابودی گوناگونی زیستی در قطب جنوب می‌توان پیشنهاد داد. بر اساس نظر دانشمندان ارشد مؤسسه‌ی «Sea Around Us»، کشورهایی که ادعای مالکیت بر بخش‌هایی از قطب جنوب دارند، باید در مدیریت جهانی اقیانوس‌های جنوبی وارد شوند. پالومارس می‌گوید: «این کار برای وارد کردن قطب جنوب در هر برنامه‌ی اقدامی برای محافظت از گوناگونی زیستی این منطقه، چه از طریق سازمان ملل و چه از طریق سایر سازمان‌های منطقه‌ای که تأثیرات سیاسی بر روی دولت‌های درگیر قضایای این ناحیه دارند، با تأکید بر عدم کاهش گوناگونی زیستی برای مقاصد تجاری و تحقیقاتی، انجام می‌شود.»
اگر دنیا را ایده‌آل فرض کنیم و اقدامات پیش‌بینی شده به نتیجه برسند، آیا برای حفاظت از اقیانوس‌های جنوبی کافی خواهد بود؟ پالومارس می‌گوید: «خیر کافی نیست زیرا هر اتفاقی که در جاهای دیگر رخ می‌دهد، بر روی قطب جنوب اثرگذار است. اقیانوس‌ها به یکدیگر متصل هستند و هر کاری که ما در قسمتی از دنیا انجام دهیم، بر روی بخش دیگر اثر می‌گذارد. قطب جنوب بیشتر از جاهای دیگر آسیب می‌بیند؛ چرا که آسیب‌پذیری آن بالا است. در انتها باید گفت این‌ها دلایلی هستند که فوریت اقدامات جهانی را اجتناب‌ناپذیر کرده است.»
نوشته: University of British Columbia
ترجمه: امید محمدی - مجله علمی ایلیاد