چرا نوبل فیزیک ۲۰۱۷ به کاشفان امواج گرانشی تعلق گرفت؟

 

 

 

مجله علمی ایلیاد – صد سال پیش و همزمان با ارائه‌ی نظریه‌ی نسبیت عام توسط آلبرت انیشتین، وجود نوع خاصی از امواج به شکل نظری پیش‌بینی شد. امواج گرانشی! این امواج که از برخورد اجرامی مثل سیاهچاله‌ها، ستاره‌های نوترونی و کوتوله‌های سفید در سیستم‌های دوتایی ایجاد می‌شوند، قادرند انرژی تابش گرانشی را با سرعت نور در فضا  جابجا کنند.

 
فیزیک‌دانان و اخترشناسان که به این پیش‌بینی انیشتین اعتقاد داشتند، تمام تمرکز خود را بر اثبات وجود این ویژگی کیهانی گذاشتند. مشاهده‌ی این امواج آن‌جا اهمیت پیدا می‌کند که برخی از مباحث پیچیده‌ی کیهان‌شناسی از جمله نظریه‌ی نسبیت عام انیشتین را نیز به اثبات می‌رساند. سرانجام، یکصد سال پس از پیش‌بینی وجود این امواج، در کنفرانس خبری ۱۱ فوریه ۲۰۱۶، محققان رصدخانه‌ی موج‌گرانشی تداخل لیزری معروف به لایگو، اعلام کردند که موفق به مشاهده‌ی این امواج به شکل تجربی شده‌اند.

این محققان، امواج گرانشی مربوط به ادغام دو سیاهچاله را رصد کرده بودند که هر کدام از این سیاهچاله‌ها جرمی در حدود ۳۰ برابر جرم خورشید داشت. دانشمندان متوجه شدند که طی ۲۰ هزارم ثانیه رصد این امواج، سیاهچاله‌ها در حال گردشی دیوانه‌وار با سرعتی برابر ۳۰ دور در ثانیه به دور یکدیگر بوده‌اند و این سرعت تا زمان برخورد به ۲۵۰ دور در ثانیه افزایش یافته بود.

طی ۱۸ ماه گذشته، دانشمندان موفق شدند که ۲ بار دیگر، امواج گرانشی را ثبت و مشاهده کنند تا نهایتا هیات داوران نوبل در سال ۲۰۱۷، پژوهشگران لایگو را لایق دریافت جایزه‌ی نوبل دانست. جایزه‌ی یک میلیون دلاری نوبل فیزیک ۲۰۱۷، بخاطر کشف و رصد امواج گرانشی، مشترکا به سه دانشمند به‌نام‌های «رینر ویس»، «کیپ تورن» و «بری بریش» اعطا شد. نیمی از جایزه به پروفسور ویس می‌رسد و نیم دیگر به دو فیزیکدان دیگر تعلق خواهد گرفت.

راینر ویس ۸۵ ساله از موسسه‌ی فناوری ماساچوست، کیپ تورن ۷۷ ساله و بری بریش ۸۱ ساله نیز از موسسه‌ی فناوری کالیفرنیا هستند.

نوشته:  علی عمانی - مجله علمی ایلیاد