یخ‌فشان‌ها سطح سیاره‌های کوتوله را روشن می‌کنند.
مجله علمی ایلیاد - به این نکته جالب توجه کنید؛ احتمالاً برخی از دورترین نقاط در منظومه‌ی شمسی ما دارای فعالیت‌های داخلی حیرت‌آوری هستند که پوشش یخی روشنی را به آن‌ها ارزانی می‌دارد.
آقای «ویل گراندی» از رصدخانه‌ی لوول و «اوکان اومارهان» از موسسه‌ی ستی در تحقیق خود که در نشست «انجمن اخترشناسی آمریکا» در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۷ منتشر گردید، خاطرنشان کرد: «سیاره‌های کوتوله‌ی «اریس» و «ماکی ماکی» که در آن سوی نپتون قرار دارند، خاستگاه یخ‌فشان‌های هستند که سطح آن سیاره‌های کوتوله را با توده‌ی نیتروژنی پوشش می‌دهند.»
این سیاره‌های کوتوله دومین و سومین جرم سماوی بزرگ در ناحیه‌ی کمربند کویپر هستند. این دو سیاره آن‌قدر کوچک و سرد به‌نظر می‌رسد که فاقد فعالیت درونی سیاره‌ای باشند که بتواند به فوران آتش‌فشان منجر گردد. اما بنا به استناد آقایان گراندی و اومارهان، سیاره‌های اریس و ماکی ماکی باید از نوعی فعالیت درونی برخوردار باشند. وقتی بازتاب حاصل از سطح دو سیاره را مورد اندازه‌گیری قرار می‌دهیم، شواهدی مربوط به یخ‌های درون آن‌ها دیده می‌شود و خطوط طیفی قوی مرتبط با متان منجمد را مشاهده می‌کنیم. با تبخیر این متان، ماده‌ی ایروسول متمایل به رنگ قرمز به نام «تولین» در سطح این سیاره‌های کوتوله پدید می‌آید. گراندی و اومارهان در محاسبات خود به این نتیجه رسیده‌اند که تا ماده ایروسول فوق ۱۰ درصد کل یخ‌های موجود در اریس را تشکیل می‌دهد، اما این میزان در ماکی ماکی بیشتر است.
با توجه به میزان متان، انتظار می‌رود که تولین بخش بزرگی از سطح را تشکیل داده باشد و ظاهر سیاره‌ها را تاریک نماید. در عوض، آن‌ها سفید و روشن به‌نظر می‌رسند؛ بسیار شبیه مناطق پوشیده از یخ نیتروژنی پلوتو. پس گراندی و اومارهان این استدلال را کرده‌اند که این سیاره‌های کوتوله باید دارای یخ‌فشان‌هایی باشند که برای پوشش تولین‌ها اقدام به بیرون پاشیدن یخ نیتروژنی می‌کنند.
یخ نیتروژنی رفتاری مشابه با یخ آب ندارد و زمانی که در معرض حرارت قرار بگیرد، با خاصیت کشش‌پذیری روبرو می‌شود. سطوح اریس و ماکی ماکی می‌توانند کشش بپذیرند و نهایتاً تولین را مدفون سازند یا فرآیندی مثل آن‌چه که در دشت‌های یخی منطقه اسپوتنیک پلانیتای پلوتو می‌بینیم، تاثیرگذار واقع می‌شود که در آن‌جا یخچالی از نیتروژن منجمد در اثر فرآیند هم‌رفت از زیر پر می‌شود.
اما چه عوامل و نیروهایی در ایجاد یخ توسط یخ‌فشان‌ها دخیل هستند؟ از آن‌جا که سیاره‌های کوتوله فاصله بسیار زیادی با خورشید دارند، باید چیز دیگری در افزایش دمای آن‌ها نقش داشته باشد. اومارهان بر این باور است که منابع گرمایی درونی در سیاره‌های کوتوله شاید سنگ‌های رادیواکتیو مجاور هسته‌ها باشند. این امر می‌تواند به فعالیت داخلی گسترده ختم شود و انرژی لازم یخ‌فشان‌ها را که زمین را از یخ نیتروژنی پوشش می‌دهند، تامین کند. علاوه بر این، می‌تواند مناطقی متعددی شبیه به اپوتنیک پلانیتا وجود داشته باشد که یخ نیتروژنی جدیدی را به روی سطح می‌آورند و توده‌ی متان را تا حدودی از دیده‌ها پنهان می‌سازند.
«بیل مک کینون»، دانشمند پروژه‌ی عملیات افق‌های نو ناسا در پلوتو به ایده‌ی مناطق رسانایی گرما علاقمند است و می‌گوید: «این فرضیه منطقه‌ای است، اما نمی‌توانیم آن را به تنهایی از داده‌ها اثبات کنیم. برای این کار باید بدانیم که نیتروژن تا چه عمقی به زیر سطح نفوذ می‌کند. اگر به همان میزانی باشد که در پلوتو مشاهده شده، عمق آن به کمتر از ۵۰۰ کیلومتر می‌رسد. این میزان برای ایجاد لایه‌های هم‌رفتی کافی نیست.»
با توجه به برهم‌کنش لایه‌های سخت فوقانی با لایه‌های زیرین، یخچال‌های بزرگ یخ نیتروژنی می‌توانند مانند صفحات تکتونیکی زمین عمل نمایند؛ یعنی مشابه با نظریه‌ای که می‌گوید اپوتنیک پلانیتیا شاید به دلیل تاثیر اقیانوس زیر سطحی حرکت کند.
نوشته: جان ونز
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد