آیا سرب باعث «مرگ سیاه» در اروپای قرون وسطی شد؟
مجله علمی ایلیاد - در دوران مرگ سیاه در اروپا که از در سال‌های ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۳ رخ داد، ۲۰۰ میلیون نفر در اروپا کشته شدند و به‌عنوان کشنده‌ترین طاعون تاریخ بشر ثبت شده است. حال تحلیلی که بر روی یخی قدیمی انجام شده است، شواهدی مبنی بر صفر بودن سطح طبیعی سرب در جو زمین در اختیار می‌گذارد.
زمانی که این بیماری شیوع پیدا کرد، سبب تحولات اجتماعی در جمعیت درگیر این بیماری شده و سبب خاموش شدن صنعت به دلیل آسیب‌های وارده به جوامع شد. بر طبق گفته‌های «الکساندر مور» باستان‌شناسی از دانشگاه هاروارد، یکی از صنایعی که تحت تاثیر این بیماری قرار گرفت استخراج سرب و ذوب آن توسط کارگران قرون وسطی بود. مطالعات گروه الکساندر شواهدی بیش از سوابق تاریخی برای این امر در اختیار می‌گذارد.
پس از تحلیل هسته‌ی یخ قدیمی که از رشتهکوه‌های آلپ در سوئیس و ایتالیا استخراج شد، این گروه فقط نمونه‌ای در ۲۰۰۰ سال گذشته از رسیدن خوانش‌های سرب جوی به میزان قابل اغماض پیدا کردند. این اتفاق بین سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۳ رخ داده است که مصادف با زمانی است که مرگ سیاه صنعت سرب قرون وسطی را دچار وقفه کرد.
مور می‌گوید: «وقتی میزان کاهش سطح سرب را مشاهده کردیم و متوجه شدیم فقط یک‌بار و آن هم در طی سال‌های بیماری همه‌گیر این اتفاق رخ داده است، بسیار متحیر شدیم. استخراج سرب به دلیل نبودن نیروی کار در نواحی تولیدی بسیاری متوقف شد و می‌توان آن‌را در سوابق تاریخی برای دوره‌ای چند ساله مشاهده کنید.»
اما این حقیقت که سطح سرب به میزان بالایی در قبل و بعد دوره‌ی مرگ سیاه افزایش یافته است، نشان می‌دهد که آلودگی محیط با سرب موضوعی نیست که فقط با انقلاب صنعتی رخ داده باشد. سطح قابل اندازه‌گیری آلودگی سرب را می‌توان تا هزار سال پیش نیز مشاهده کرد و از زمانی که انسان برای اولین بار شروع به کار با فلز کرده است، وجود داشته است.
بنابر گفته‌های گروه تحقیقاتی دلیل اهمیت این موضوع این است که نشان می‌دهد، سطح طبیعی یا پیش‌زمینه‌ی سرب در جو زمین وجود ندارد. به عبارت دیگر، با وجود اینکه ممکن است سرب فلزی به‌طور طبیعی رایج باشد، اما نباید به میزان قابل تشخیص در جو وجود داشته باشد، مگر اینکه انسان سبب آلودگی محیط با آن شده باشد.
عادی‌ترین میزان سرب موجود در محیط سطوح قابل اغماض، مربوط به دوره‌ی مرگ سیاه است. کاهش‌های دیگر سرب موجود در محیط مربوط به سال ۱۴۶۹ و احتمالاً مربوط به اپیدمی دیگری و دهه‌ی ۱۹۷۰ است که محدودیت‌های جدید بر روی میزان سرب مجاز در بنزین و آلودگی هوا تصویب شدند.
بر اساس گفته‌های «کریس لاولاک» از دانشگاه ناتینگهام انگلیس و از اعضای گروه تحقیقاتی که در گاردین به چاپ رسیده است، این نتایج برای اولین بار میزان سرب موجود در محیط در صورت نقش نداشتن انسان در آن‌را نشان می‌دهد. بر اساس هر آنچه از سرب و مضرات آن برای انسان می‌دانیم رسیدن به این میزان پایه‌ی جدید سرب بسیار ارزشمند است. مور به گاردین گفته است: «ما ۲۰۰۰ سال است که خود را با سرب مسموم می‌کنیم.»
این یافته‌ها در مجله‌ی GeoHealth منتشر شده است.
نوشته: پیتر داکریل
ترجمه: معصومه رحیمی - مجله علمی ایلیاد
ترجمه: معصومه رحیمی - مجله علمی ایلیاد