آیا ما انسان‌ها در کیهان پهناور تنها هستیم؟
مجله علمی ایلیاد - اگر تمدن‌های دیگری در سایر بخش‌های جهان وجود دارند، پس چرا پس از ۶۰ سال گوش فرا دادن و نگاه کردن موفق به یافتن شواهدی از وجود آن‌ها نشده‌ایم؟ به گزارش «دنيل ويتماير» اخترفيزيکدان بازنشسته در دانشگاه آرکانزاس، شاید اصلاً خبری از چنین تمدنی نباشد. ويتماير به کمک تجزیه و تحلیل‌های آماری به این نتیجه رسیده که اگر زمین خاص و منحصربه‌فرد باشد، امکان ندارد هیچ تمدن فناوری محور دیگری، در عصر حاضر وجود داشته باشد.
قابل ذکر است که ۱۰ به توان ۲۴ ستاره در جهان وجود دارد و هیچ کس نمی‌داند که چندین سیاره به دور آن‌ها گردش می‌کنند. با توجه به تعداد کثیر سیاره‌هایی که احتمال تکامل حیات در آن‌ها وجود دارد و این واقعیت که فرصت طولانی ۱۳ میلیارد ساله برای تحقق این تکامل موجود بوده است، منطقی به‌نظر می‌رسد که تمدن‌های بسیار پیشرفته‌تر از ما در سایر بخش‌های کیهان گسترده باشند.
مشکل اینجا است که هیچ‌گونه شواهد قوی و مستدل از وجود آن‌ها در دست نیست. در دهه‌ی ۱۹۵۰ میلادی «انريکو فرمى» فیزیکدان ایتالیایی این سؤال چالش‌برانگیز را مطرح کرد که «بقیه کجا هستند؟» فرمی از چند فرضیه‌ی کاملاً محتاطانه درباره‌ی فرازمینی‌ها استفاده کرده و محاسبه نمود که حتی بی‌اشتیاق‌ترین و تنبل‌ترین تمدن نیز نه تنها در طی این مدت طولانی تماس برقرار می‌کرد، بلکه تمامی سیارات قابل سکونت در کهکشان را به تسخیر خود در آورده و در آن سکنی می‌گزیدند.
تناقض فرمی بیش از ۶۰ سال است که تحیر و سردرگمی دانشمندان را در پی‌داشته و محققان «SETI» از آن با عنوان «سکوت بزرگ» یاد می‌کنند. در طی سالیان گذشته، دلایل زیادی ارائه شده است؛ مثلاً این ایده می‌گوید که هیچکس علاقه‌ای به برقراری تماس با ما ندارد.
ساده‌ترین توضیح برای عدم یافتن سایر تمدن‌ها این است که آن‌ها وجود ندارند. براساس موضع آقای ويتماير، اگر مفهوم آماری موسوم به اصل میان‌مايگى در تناقض فرمی به‌کار برده شود، دلیلی پدید می‌آید که چرا ما تنهاییم؟ یعنی اینکه ما تمدن خاصی هستیم و اکنون که قادر به برقراری ارتباطات میان ستاره‌ای هستیم، به زودی منقرض خواهیم گشت. اصل میان‌مايگى یکی از فرضیه‌های اساسی فیزیک مدرن و به‌ویژه کیهان‌شناسی است. بر طبق این اصل، هیچ چیز خاصی در گوشه و کنار کیهان، جهان و حتی گونه‌ی ما وجود ندارد. یعنی برای مثال می‌توان نحوه‌ی عمل گرانش را بررسی کرد و این‌طور فرض نمود که گرانش در جایی به فاصله‌ی ۱۰ میلیارد سال نوری هم همان‌طور عمل می‌کند.
به باور ويتماير، این دیدگاه اشتباه است که ما گونه‌های فناوری‌بنیان و جوان غیرعادی هستیم. اما اولین گونه‌ای در زمین هستیم که از فناوری بهره می‌برد و ۶۰ میلیون سال طول کشیده تا ما از انسان‌های اولیه تکامل پیدا کنیم. از آن‌جا که زمین قادر خواهد بود تا برای ۱ میلیارد سال دیگر از حیات پشتیبانی کند، بدین معنا است که سیاره‌ی زمین می‌تواند ۲۳ گونه‌ی دیگر مانند ما ایجاد کند.
نکته‌ی مهم این است که ما پس از ابداع رادیو، فقط قادر به ارسال پیام به ستارگان بوده‌ایم. ويتماير دریافت که اگر انسان گونه‌ای خاص باشد، «منحنی بل» حاصل از تجزیه و تحلیل‌های آماری ما را در وسط ۹۵ درصد تمامی تمدن‌ها قرار می‌دهد و آن‌هایی که میلیون‌ها سال قدمت دارند، از احتمال بسیاری کمی برای وجود داشتن برخوردار هستند. به‌عبارت دیگر، اگر گونه‌ی انسان خاص باشد و از آن‌جا که ما گونه‌ی جوان فناوری‌بنیانی در زمین هستیم و قدمت این فناوری فقط به ۱۰۰ سال می‌رسد، این داستان برای سایر تمدن‌ها نیز صدق می‌کند. بدتر اینکه، اگر شرایط گونه‌ی انسان به این منوال باقی بماند، نژاد انسان به‌زودی از بین خواهد رفت.
سایر تمدن‌ها نیز موجودات زیستی هستند، نه ماشین. به محض اینکه نخستین تمدن‌ها از بین رفتند، زیست‌کره‌ی سیاره به‌قدری در معرض خطر قرار می‌گیرد که هیچ‌گونه‌ی فناوری‌بنیان دیگری ظهور نمی‌یابد تا جای آن‌را بگیرد. چون این نتیجه‌ای آماری است، انحراف معیار هم کاربرد دارد. در این مورد، ويتماير می‌گوید اگر فرضیه‌ای به غیر از منحنی بل استفاده شود، نتایج مشابهی حاصل می‌آید.
محاسبات ويتماير نه تنها در رابطه با فرازمینی‌ها، بلکه برای خود انسان‌ها نیز مأیوس کننده هستند، چرا که نشان می‌دهند ما گونه‌ای با عمر کوتاه هستیم. اما این مسئله مایه‌ی دلگرمی است که عمر پیش‌بینی شده برای گونه‌ی انسان، پنج هزار سال است. اگر نیم میلیون سال در اینجا حضور داشته باشیم، پیش‌بینی می‌شود این رقم به پنج میلیون سال برسد.
اما ويتماير از نتیجه‌گیری دیگری هم سخن می‌گوید. او اظهار کرد: «اگر ما گونه‌ی خاصی نیستیم، مشاهدات اولیه من درست است. یعنی ما نابخرد‌ترین موجودات در کهکشان هستیم.»
نوشته: دیوید سوندی
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد