سفر به فضا چه تاثیری بر بدن انسان دارد؟
مجله علمی ایلیاد - انسان اولین بار در سال ۱۹۶۱، به فضا سفر کرد، اما بعد از حدود نیم قرن، هنوز پرسش‌هایی در مورد این‌که سفرهای فضایی چگونه بر بدن انسان اثرمی‌گذارند، وجود دارد.
در پژوهشی جدید برای درک چگونگی تاثیر بی‌وزنی بر بدن انسان، دانشمندان این موضوع را در سطح مولکولی بررسی کرده‌اند. بر اساس این تحقیق تعدادی از اثراتی که فضانوردان تجربه کرده‌اند، عبارت است از: تغییراتی در متابولیسم بدن، کنترل دما، تنش عضلانی و سیستم ایمنی. فعلاً مکانیزم‌هایی که باعث این تغییرات می‌شوند، به‌طور کامل درک نشده‌اند، ولی جواب می‌تواند در یکی از اجزای ساختمان بدن خلاصه شود؛ پروتئین‌ها!
در این پژوهش جدید که در ۱۵ آگوست ۲۰۱۷ در مجله‌ی scientific منتشر شده، محققینی از کانادا و روسیه، تاثیر سفرهای فضایی را بر روی برخی از پروتئین‌ها در بدن انسان، کشف کرده‌اند. آن‌ها پی بردند که پس از اتمام سفر فضایی فقط برخی از پروتئین‌ها به میزان قبل از سفر بازگشته‌اند. بررسی میزان این پروتئین‌ها یکی از روش‌های درک تغییرات بزرگتری که در طول سفر فضایی در بدن انسان رخ می‌دهد، است. در واقع محققان دریافتند که تقریباً تمام پروتئین‌هایی که در سفر فضایی تحت تاثیر قرار می‌گیرند، به چند فرآیند مشخص در بدن مربوط می‌شوند، از جمله سوخت‌وساز چربی، لخته شدن خون و ایمنی بدن.
به‌عنوان مثال، «یوگنی نیکولایف» استاد شیمی‌فیزیک موسسه‌ی علوم و فن‌آوری اسکلکوف روسیه، می‌گوید: «دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که در حالت بی‌وزنی، سیستم ایمنی بدن انسان، مانند زمانی عمل می‌کند که بدن به چیزی آلوده شده است، زیرا بدن انسان نمی‌داند در این وضعیت باید چه کاری انجام دهد و در نتیجه سعی می‌کند تمام سیستم‌های دفاعی ممکن را فعال کند.»
برای بررسی اثرات سفرهای فضایی بر روی پروتئین‌های بدن، دانشمندان سه نمونه پلاسمای خون را قبل و بعد از ماموریت‌های طولانی‌مدت ایستگاه فضایی بین‌المللی از هر ۱۸ فضانورد روسی گرفتند. اولین نمونه ۳۰ روز قبل از مأموریت گرفته شد، نمونه‌ی دوم، بلافاصله پس از بازگشت فضانورد به زمین گرفته و نمونه‌ی نهایی هفت روز پس از آن گرفته شد. نیکولایف خاطرنشان می‌کند که در مطالعات آینده، در زمان سفر نیز امکان گرفتن نمونه‌های خون برای دریافت اطلاعات دقیق‌تر از تغییر مقدار پروتئین در خون فضانوردان مقدور خواهد شد.
دانشمندان از طیف‌سنج برای تجزیه و تحلیل میزان ۱۲۵ پروتئین مختلف در پلاسمای خون فضانوردان استفاده کردند. طیف‌سنجی، روشی برای ارزیابی مواد مختلف در نمونه‌های آزمایشگاهی است. طبق مطالعه‌ی انجام شده، پس از ۷ روز از بازگشت فضانوردان، ۱۹ نمونه از ۱۲۵ پروتئین، میزان متفاوتی نسبت به قبل از شروع سفر داشتند. گروهی از پروتئین‌ها نیز در بدو بازگشت فضانوردان، میزان کمتری نسبت به قبل از شروع سفر داشتند، اما در روزهای بعد افزایش یافته و به مقدار نرمال بازگشتند.
طبق این مطالعه، این تغییرات ممکن است بخاطر واکنش بدن انسان به گرانش پس از بازگشت به زمین باشد. بعد از هفت روز، دو پروتئین که در انتقال چربی و آهن از طریق خون دخیل بودند، به میزان قابل‌توجهی پایین‌تر از بقیه بودند. این تغییرات درازمدت نشان می‌دهد که بدن سعی در سازگار کردن خود در سفرهای فضایی دارد.
محققان در این مطالعه اظهار داشتند: «بی‌وزن بودن برای انسان یک شرایط فرگشتی کاملاً جدید است، چون ما در طول تکامل خود هیچ گاه این عامل فیزیکی را تجربه نکرده بودیم.» به گفته‌ی آن‌ها، به همین دلیل، این‌که انسان نهایتا چگونه خود را با شرایط بی‌وزنی سازگار می‌کند، قابل پیش‌بینی نخواهد بود.
نوشته: سارا میلر
ترجمه: یاشارمهدی شریف‌پور - مجله علمی ایلیاد