عوارض سفرهای فضایی طولانی‌مدت بر مغز
مجله علمی ایلیاد - مغز فضانوردانی که ماه‌ها را در فضا سپری می‌کنند، تا زمان بازگشت‌شان به زمین در داخل جمجمه‌هایشان به سمت بالا جابه‌جا می‌شود. به گفته‌ی محققان، پیامدهای این نوع پروازها هنوز به صورت قطعی مشخص نیست. علاوه بر این، مشخص نیست که چقدر طول می‌کشد، تا پس از برقراری مجدد گرانش در زمین، مغز به جای اصلی خود بازگردد. اما نگرانی‌ای جدی وجود دارد؛ اگر مغز قدری به سمت بالا برود، می‌تواند سیاهرگی اصلی را که خون از مغز خالی می‌کند، تحت فشار بگذارد. در این صورت، فشار در جمجمه افزایش می‌یابد.
در واقع، این نکته را می‌دانیم که بعضی فضانوردان با مشکلات بینایی از ایستگاه بین‌المللی فضایی به زمین بازگشته‌اند. ناسا این پدیده را «نشانگان نقص بینایی و فشار درون جمجمه‌ای» یا «VIIP» نام‌گذاری کرده است. دکتر «دونا رابرت»، گفت است که گروهش فکر می‌کند جابه‌جایی مغز به سمت بالا می‌تواند پدیده‌ی VIIP را توضیح دهد؛ اگرچه صحبت کردن با قطعیت در این مورد قدری زود است.
بنا به اعلام «رابرت»، دانشیار دانشگاه پزشکی کارولینای جنوبی در چارلستون، این یافته‌ها پرسش‌های دیگری را نیز به همراه دارند. در طول سفرهای فضایی عمیق، چه اتفاقاتی در مغز رخ می‌دهد؟ این احتمالی در آینده‌ای نه چندان دور است، چرا که ناسا برنامه‌هایی برای ارسال انسان به مریخ تا دهه‌ی ۲۰۳۰ تدارک دیده است.
رابرت گفت: «اگر مغز فضانوردان پس از چند ماه در ایستگاه فضایی دچار تغییر می‌شود، در عملیاتی به مقصد مریخ چه اتفاقی برای مغز می‌افتد؟» سفر به مریخ می‌تواند ۳ تا ۶ ماه طول بکشد. پس برای کاهش زمان سفر بین زمین و مریخ، دو سیاره باید به‌طور مطلوبی با یکدیگر هم تراز شوند که تقریباً هر دو سال یک‌بار روی می‌دهد. یافته‌های مطالعه که در دوم نوامبر ۲۰۱۷ در مجله‌ی پزشکی New England منتشر شد، بر پایه‌ی اسکن‌های MRI مغز ۳۴ فضانورد به‌دست آمده‌اند. از مجموع این افراد، ۱۸ نفر عملیات ایستگاه فضایی را تجربه کرده بودند؛ بقیه‌ی فضانوردان در عملیات شاتل به‌طور میانگین ۱۴ روز سپری کرده بودند.
همه‌ی فضانوردان قبل از انجام عملیات در جلسه اسکن مغزی شرکت کردند. این کار یک هفته پس از بازگشت آن‌ها به زمین نیز انجام گردید. محققان توانستند تغییرات ساختاری مشخصی را در زیرگروهی متشکل از ۱۸ فضانورد مشاهده نمایند. بررسی‌ها نشان داد که تمامی ۱۲ فضانورد ایستگاه فضایی با جابه‌جایی مغز روبه‌رو شدند. همین‌طور، فضانوردان ایستگاه فضایی با احتمال بالای باریک شدن فضای مایع مغزی - نخاعی در قسمت بالای مغز مواجه بودند.
«راشل سیدلر»، استاد دانشگاه فلوریدا یکی از محققان آژانس فضایی ناسا است که به بررسی اثرات پروازهای فضایی طولانی مدت بر حرکت، تفکر و رفتار می‌پردازد. خانم راشل ویژگی‌های دینامیکی یافت شده در جدیدترین پژوهش خود را این طور توضیح می‌دهد: «کشش گرانشی زمین مایعات را به سمت پایین بدن می‌کشد. اما در میکروگرانش فضایی، مایع مغزی - نخاعی بیشتری در بالای مغز جمع می‌شود. می‌توان گفت که مغز قدری آبکی می‌شود. باید تحقیقات بیشتری در این رابطه انجام داد. تغییرات مغزی تا چه مدت دوام می‌آورند؟ آیا عملکرد فیزیکی یا رفتار فرد تحت تاثیر قرار می‌گیرند؟»
البته فضانوردان دهه‌ها است که به فضا رفت و آمد می‌کنند. دانشمندان نیز از مدت‌ها پیش اثرات این نوع پروازها را بر قلب، استخوان‌ها و سایر اندام‌های بدن مطالعه کرده‌اند. اما توجه چندانی به مغر نشده است. رابرت می‌گوید که مغز در سال‌های اخیر با پیدایش VIIP شروع به تغییر کرد. اما پرسش‌هایی فراتر از VIIP وجود دارند. برای مثال، چه اتفاقی می‌افتد وقتی مغز دیگر اطلاعات حسی عادی را به‌مدت چند ماه از پاها دریافت نمی‌کند؟ چه اتفاقی برای سیستم تعادل بدن می‌افتد وقتی فضانورد به مدت ۲۴ ساعت شبانه روز در معرض گرانش قرار می‌گیرد؟
آقای سیدلر گفت: «بررسی و مطالعه‌ی این پرسش‌ها می‌تواند ما را در فهمیدن بهتر این شرایط کمک کند؛ به ویژه در مواردی که فضانوردان به مدت طولانی در تخت خواب استراحت می‌کنند.»
نوشته: امی نورتن
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد