افشای رازی ۷۰۰۰ ساله؛ انقراض مردها
مجله علمی ایلیاد - ژن‌های مردان امروزی نشان می‌دهد که ۵۰۰۰ تا ۷۰۰۰ سال پیش اتفاق عجیبی روی داد. قسمت عمده‌ی جمعیت مردان در آسیا، اروپا و آفریقا ظاهراً از بین رفته و فقط یک مرد برای هر ۱۷ زن وجود داشته است. این چالشِ جمعیتی نخستین‌بار در سال ۲۰۱۵ مطرح شد. از آن زمان به بعد، محققان در تلاش بودند تا دریابند چه عاملی باعث این رویداد عجیب شده است. بر اساس یکی از فرضیه‌ها، کاهش گسترده‌ی جمعیت مردان به دلیل عوامل آب و هوایی یا اکولوژیکی به وقوع پیوست و این عوامل زمینه را برای نابودی جنس مذکر فراهم کردند. اما بر طبق یکی دیگر از ایده‌ها، نابودی به این دلیل اتفاق افتاد که برخی مردان قدرت بیشتری در جامعه داشتند و فرزندآوری بیشتر را در اولویت‌شان قرار دادند.
اکنون مقاله‌ی جدیدی که روز ۲۵ مِی ۲۰۱۸ در مجله‌ی Nature Communications منتشر شده، توضیح دیگری می‌دهد؛ افرادی که در قبایل متشکل از مردانی از اجداد یکسان زندگی می‌کردند، به مبارزه علیه یکدیگر برخاسته‌اند و کل جمعیت مردان را در یک زمان از بین برده‌اند. اینکه گفته می‌شود یک مرد برای هر ۱۷ زن باقی مانده بود، ایده‌ی خیلی بغرنج و تکان دهنده‌ای است و باید توضیح دیگری وجود داشته باشد.
«مارکوس فلدمن» نویسنده‌ی ارشد مقاله و جمعیت‌شناس در دانشگاه استنفورد در کالفرنیا، خاطر نشان کرد: «جمعیت مردان وارد بحران و کاهشی جدی نشد، بلکه تنوع کروموزوم Y به دلیل شیوه‌ی زندگی مردم که با یکدیگر مدام در پیکار بودند، کاهش پیدا کرد. به عبارت دیگر تعداد مردان کم نبود، فقط تنوع کمتری در میان مردان اتفاق افتاده بود.»
انسان‌ها ۲۳ جفت کروموزوم دارند که اکثر ژن‌های ما را در خود جای داده‌اند. از بین این کروموزوم‌ها، جفت بیست و سوم جنسیت ما را تعیین می‌کند. زنان دو کروموزوم X دارند، اما مردان یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y دارند. چون فرزندان یک کروموزوم از هر والدین به ارث می‌برند، ژن‌ها معمولاً تنوع را در میان گونه‌ها افزایش می‌دهند. اما کروموزوم Y از پدربزرگ به پدر و پسر تقریباً یکسان باقی می‌ماند، به استثنای جهش‌هایی که روی می‌دهد.
شاید جنگ باعث ایجاد چالش در کروموزوم Y شده است. محققان برای آزمودن نظریه‌ی خود، ۱۸ نمونه‌ی شبیه‌سازی انجام دادند که در آن‌ها، سناریوهای مختلفی برای این چالش مطرح شد. از جمله عوامل محتمل می‌توان به جهش‌های کروموزوم Y، رقابت بین گروه‌ها و مرگ اشاره کرد. شبیه‌سازی‌های آنان نشان داد که جنگ میان قبایل در بروز این کاهش گسترده کروموزوم Y نقش اصلی را بازی کرده است، زیرا اعضای هر کدام از قبایل متشکل از مردانی از اجداد یکسان، احتمالاً کروموزوم‌های Y بسیار مشابهی داشته‌اند. بنابراین، اگر قبیله‌ای موفق به نابودی قبیله‌ای دیگر شود، احتمال اینکه کروموزوم Y خانواده به فرزندان منتقل شود، به شدت کاهش می‌یابد.
در شبیه‌سازی‌های انجام شده توسط محققان که در آن این قبایل وجود نداشتند، کاهش کروموزوم Y روی نداد. افزون بر این، هیچ چالش کروموزومی هم در جمعیت زنان در آن زمان وجود نداشت. آقای فلدمن در گفتگویی خبری اظهار کرد: «در همان گروه، زنان شاید از هر جایی باشند. آن‌ها احتمالاً یا از پیروزی‌هایی که بر سایر گروه‌ها به‌دست آورده‌اند، به گروه آورده شده‌اند یا زنانی بودند که قبلاً در آن منطقه می‌زیسته‌اند.»
به عنوان مثال، اگر به فرآیند سکنی‌گزینی در کل تاریخ نگاه کنید، می‌بینید که مردم در جنگ مردان را می‌کشتند و زنان را برای خودشان نگه می‌داشتند. «مونیکا کارمین» محقق و جمعیت‌شناس در دانشگاه تارتو در استونی، بیان کرد: «بله، این احتمال بسیار بالا است که قبایل در اثر پیکار با یکدیگر باعث کاهش گسترده‌ی تنوع ژنتیکی در مردان شده باشند. با این حال، باید این نکته را مد نظر قرار دهیم که اطلاعات بسیار ناچیزی از سازمان اجتماعی آن زمان وجود دارد. احتمالاً نیروهای اجتماعی فرهنگی دیگری در کار بوده است.» محققان شبیه‌سازی‌های کامپیوتری دقیقی انجام دادند، در حالی که مقاله‌های قبلی توجهی به این شبیه‌سازی‌های دقیق نداشتند.
«کریس تایلر اسمیت» جمعیت‌شناس تکاملی در موسسه‌ی سانگر انگلستان، گفت: «این فرضیه که مدعی می‌شود جنگ باعث کاهش تنوع ژنتیکی مردان شده، فرضیه‌ای منطقی است.» ۵۰۰۰ تا ۷۰۰۰ سال قبل، مردم در قبایل کوچکی زندگی می‌کردند و مشغول کشاورزی در مقیاس کوچک بودند. چندی پس از آن، انسان‌ها به جوامع بزرگ راه پیدا کرده و شهرهای بزرگ‌تری ساختند. انجام کارهای کشاورزی با ابزارهای سنگی جای خود را به کشاورزی با ابزارهای فلزی داد.
نوشته: یاسمین ساپلاکوگلو
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد