سیارک یا دنباله‌دار؟ به‌راستی ماهیت آوموآموا چیست؟
مجله علمی ایلیاد – جرم «آوموآموا» نخستین جرم آسمانی شناخته شده است که منشاء فراخورشیدی دارد و وارد منظومه شمسی شده است. این جرم از زمان کشف آن در سال ۲۰۱۷، مورد بررسی زیادی قرار گرفته است. حالا اخترشناسان با ترکیب داده‌های حاصل از تلسکوپ‌های متعدد زمینی و فضایی، دریافته‌اند که آوموآموا سریع‌تر از آنچه پیش‌بینی می‌شد، حرکت می‌کند. نتایج منتشر شده در مجله‌ی معتبر Nature نشان می‌دهد که جرم میان ستاره‌ای به احتمال زیاد سیارک نیست، بلکه دنباله‌داری است که وارد منظومه‌ی ما شده است.
در اکتبر سال ۲۰۱۷، تلسکوپ «Pan-STARS 1» واقع در هاوایی، نقطه‌ی نورانی کم فروغی را شناسایی کرد که در پهنه‌ی آسمان حرکت می‌کرد. این جرم در ابتدا شبیه به سیارک کوچکی بود، اما مشاهدات بیشتر در طی چند روز، زمینه را برای محاسبه‌ی دقیق آن مهیا کرد. برخلاف هر سیارک یا دنباله‌داری که قبلاً مشاهده شده بود، این جرمِ میهمان از خورشید گذر کرد و با سرعت چشم‌گیری که داشت، از چنگال کشش گرانشی خورشید گریخت و از منظومه‌ی شمسی ما خارج شد.
چون سیارک‌های میان ستاره‌ای فراوان‌تر از دنباله‌دارهای میان ستاره‌ای هستند، احتمال می‌رفت این جرم هم سیارک باشد. با این حال، اخترشناسان به شواهدی از انتشار گاز یا محیط گرد و غبار در مشاهدات دست پیدا نکردند. بدون این نشانه‌های فعالیت دنباله‌داری، در ابتدا آن‌را در زمره‌ی سیارک میان ستاره‌ای دسته‌بندی کرده بودند.
به مجرد این اکتشاف، دکتر «مارکو میشلی» از مرکز هماهنگی SSA-NEO آژانس فضایی اروپا و همکارانش اقدام به اندازه‌گیری‌های دقیق از آوموآموا کردند. آنان سپس از تلسکوپ فضایی هابل، تلسکوپ خیلی بزرگ رصدخانه‌ی جنوبی اروپا، تلسکوپ کانادا، فرانسه، هاوایی، تلسکوپ ایستگاه زمینی نوری آژانس فضایی اروپا و سایر تلسکوپ‌های جهان برای تعیین موقعیت این دنباله‌دار استفاده کردند. برخلاف انتظارات، اخترشناسان دریافتند که این دنباله‌دار از مسیر پیش‌بینی شده عبور نمی‌کند.
دکتر میشلی گفت: «بر خلاف انتظارات، ما دریافتیم که آوموآموا بنا به نیروهای گرانشی، به آن میزان که باید کاهش سرعت پیدا کند، نمی‌کند. چه عاملی می‌تواند باعث بروز این رفتار عجیب شود؟»
تجزیه و تحلیل داده‌های جدید، یک‌سری اثرات احتمالی را از حدس و گمان‌ها کنار گذاشت، مثل فشار تابشی یا اثرات گرمایی ناشی از خورشید یا برهم‌کنش با بادهای خورشیدی! البته سناریوهایی با احتمال وقوع کم هم کنار گذاشته شدند؛ مثل برخورد با جرم دیگر یا اینکه آوموآموا جرمی باشد که به شکل نامطمئن کنار هم نگه داشته شده است. به اعتقاد دکتر میشلی، این دنباله‌دار کوچک و عجیب است. می‌توان در داده‌ها نتیجه‌گیری کرد که وقتی از خورشید دور می‌شود، سرعتش کاهش پیدا می‌کند. وقتی خورشید به حرارت دنباله‌دارها می‌افزاید، آن‌ها اقدام به پرتاب گاز و گرد و غبار می‌کنند؛ این عامل باعث ایجاد ابری از مواد و دُم در اطراف آن‌ها می‌شود. انتشار گاز در موقعیت‌های مختلف فشار وارد می‌آورد و می‌تواند دنباله‌دار را قدری از مسیرش منحرف کند.
دکتر «کارن میچ» از دانشگاه هاوایی، بیان کرد: «ما هیچ نوع گاز، گرد و غبار یا دُمی را مشاهده نکردیم که عجیب و غیرعادی باشد. فکر می‌کنیم آوموآموا دانه‌های گرد و غبار خیلی درشتی به بیرون افکنده باشد.»
محققان گمانه زنی می‌کردند که شاید دانه‌های گرد و غبار کوچک که سطح اکثر دنباله‌دارها را می‌پوشانند و دانه‌های گرد و غبار بزرگ فقط باقی می‌مانند. اگرچه ابر متشکل از این ذرات بزرگ‌تر شاید آنقدر روشن نباشد که بتواند دیده شود، اما می‌تواند تغییر غیرمنتظره در سرعت آوموآموا را توضیح دهد.
دکتر میچ خاطر نشان کرد: «آموآموا کوچک است و احتمالاً مقدار ناچیزی از گاز و گرد و غبار نسبتاً درشت منتشر می‌کرده است. برای اینکه واقعاً از این دنباله‌دار سر در بیاوریم، باید کاوشگری را به فضا ارسال کنیم. این کار امکان‌پذیر است، ولی می‌تواند هزینه‌های زیادی در پی داشته باشد و مدت زمان زیادی برای رسیدن به مقصد لازم باشد. پس در حال حاضر، عملی نیست. باید خودمان را برای دنباله‌دار بعدی آماده کنیم. شاید ماهیت واقعی این جرم میان ستاره‌ای برای همیشه یک راز باقی بماند. سرعت قابل توجه، کار را برای دنبال کردن مسیرش بسیار دشوار می‌سازد.»
نوشته: SciNews
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد