رویدادهای نجومی شهریورماه ۱۳۹۷
مجله علمی ایلیاد – مردادی پُر از رویدادهای نجومی هیجان‌انگیز را پشت‌سر گذاشتیم و اکنون به ماه شهریور و آخرین ماه از تابستان امسال رسیده‌ایم. شهریور، با آسمانی زیبا و پُرماجرا به بدرقه‌ی تابستان و استقبال از پاییز آمده است. ماه به‌عنوان تنها قمر سیاره‌ی زمین، بیشترین نقش را در رویدادهای آسمانی شهریور خواهد داشت. پس این مطلب را بخوانید و از سوژه‌های رصدی و عکاسی از آسمان شب سی و یک روز پیش‌رو مطلع شوید.
۱ شهرویور – ماه در اوج
پیش از اینکه ماه به قرص کامل تبدیل شود، در موقعیتی در مسیر خود در گردش به دور زمین می‌رسد که بیشترین فاصله را با زمین، در گردش اخیر تجربه می‌کند. به این فاصله‌ی حداکثری نقطه‌ی اوج ماه در مدار خود می‌گویند. ماه در اولین روز شهریور به نقطه‌ی اوج خود در گردش اخیرش رسیده است. فاصله‌ای معادل ۴۰۵،۷۴۴ کیلومتر از زمین در ساعت ۱۴:۵۳ ظهر.
۲ شهریور – ماه در گره‌ی نزولی
ماه در روز دوم ششمین ماه سال و در ساعت ۸:۲۱ صبح، از گره‌ی نزولی مدار خود نیز عبور می‌کند. مدار ماه تقریباً ۵ درجه با صفحه‌ی دایره‌البروج یا صفحه منظومه‌ی شمسی زاویه دارد و همین عامل دو گره به نام‌های «گروه‌ی نزولی» و «گره‌ی صعودی» را در مدارش به‌دور زمین می‌سازد که در این شب ماه از گره‌ی نزولی خود عبور می‌کند و به زیر این صفحه‌ی فرضی می‌رود.
۴ شهریور – قرص کامل ماه ذو‌الحجه
تابش خورشید به ماه، زاویه‌ی مستقیمی از دید ناظر زمینی پیدا کرده است. در زمان متناظر با این رویداد در ماه پیش، سایه‌ی زمین بر روی ماه افتاد و طولانی‌ترین ماه گرفتگی قرن را رقم زد. اما این بار زاویه‌ی قرارگیری این سه جرم منظومه‌ی شمسی به گونه‌ای نیست که شاهد خسوف باشیم. لحظه‌ی کامل شدن ماه در این روز ساعت ۱۵:۲۶ بعد از ظهر خواهد بود و در زمان غروب خورشید در افق غربی، ماه در افق شرقی طلوع می‌کند.
۱۰ شهریور – مقارنه‌ی زهره و ستاره‌ی آلفا سنبله
سیاره‌ی زهره در موقعیتی قرار دارد که بیشترین ارتفاع از افق غربی را در زمان غروب خورشید تجربه می‌کند. حال و در روز ۱۰ شهریور این سیاره‌ی درخشان با ستاره‌ای درخشان از قدر ۰.۹۵ مقارنه‌ای با جدایی زاویه‌ای ۱ درجه را خواهد داشت. این مقارنه در شرایطی رخ می‌دهد که فاصله‌ی زهره تا زمین ۰.۶۶ واحد نجومی و فاصله‌ی ستاره‌ی آلفا سنبله با زمین ۲۴۹ سال نوری است!
۱۲ شهریور – مقارنه‌ی ماه و ستاره‌ی الدبران
ماه به ملاقات ستاره‌ای سرخ آمده است. در روز ۱۲ شهریور ماه، و در نیمه‌های شب پس از طلوع با شکوه صورت فلکی ثور، کمتر از یک ساعت بعد، ماه هم طلوع می‌کند و در شرق آسمان شاهد مقارنه‌ی ماه و ستاره‌ی آلفا ثور یا همان غول سرخ الدبران خواهیم بود. الدبران به‌عنوان یکی از چشم‌های گاو نماد صورت فلکی ثور به‌شمار می‌رود.
۱۲ شهریور – تربیع سوم ماه
ماه تنها یک گام دیگر تا اتمام این دوره‌ی بازتاب خورشید را پیش‌رو دارد و به تربیع سوم خود رسیده است. زمانی که قرص کامل خود را سپری کرده و به‌تدریج از نور سطحش کاسته می‌شود. در این شب تنها نیمی از سطح ماه روشن است. تربیع سوم ماه ذو‌الحجه در ساعت ۶:۰۷ صبح روی می‌دهد، ولی شما طلوع این ماه را ساعاتی قبل و در نیمه شب مشاهده خواهید کرد.
۱۵ شهریور – ماه در گره‌ی صعودی
در نیمه‌ی ماه شهریور و در ساعت ۲:۱۲ بامداد ماه از گره‌ی صعودی خود عبور می‌کند.
۱۶ شهریور – مقارنه‌ی ماه و کندوی عسل
هلال روزهای پایانی عمر ماه در این دوره‌ی ۲۹ روزه، به نزدیکی جرمی عمقی رسیده است. خوشه‌ی کندوی عسل با نام کاتالوگی M44، نام خوشه‌ای ستاره‌ای است که در صورت فلکی خرچنگ قرار دارد و حدود ۵۰۰ سال نوری با زمین فاصله دارد. این دو جرم در ساعت ۵:۴۳ بامداد به نزدیک‌ترین جدایی زاویه‌ای خود با مقدار ۱.۴ درجه می‌رسند. این مقارنه پیش از طلوع خورشید، سوژه‌ی خوبی برای عکاسان نجومی خواهد بود.
۱۸ شهریور – ماه در حضیض
درست یک روز پیش از نو شدن ماه، این قمر به نزدیک‌ترین فاصله‌ی خود به زمین در گردش اخیرش خواهد رسید. حضیض ماه در این روز معادل فاصله‌ی ۳۶۱،۳۵۵ کیلومتر خواهد بود.
۱۹ شهریور – ماه نو محرم
پس از طی ۲۹.۵ روز از عمر یک‌ماهه، قمر زمین شرایط تبدیل شدن به ماه نو را به‌دست آورده است. پس از غروب خورشید در این روز، هلال باریکی در افق غربی به سختی مشاهده خواهد شد که خبر از آغاز ماه محرم در فردای آن روز را می‌دهد.
۲۳ شهریور – مقارنه‌ی ماه و سیاره‌ی مشتری
مقارنه‌ی هلال ماه و سیاره‌ی مشتری، در ساعت ۵:۵۱ صبح به نزدیک‌ترین فاصله‌ی ظاهری خود از دید ناظر زمینی می‌رسد. سیاره‌ی مشتری بزرگترین برادر سیارات منظومی شمسی است و قطر آن ۱۴۲،۹۸۴ کیلومتر در استوا است که برابر با ۱۴ قطر ماه است. اما به واسطه‌ی فاصله‌ی زمین با این دو جرم از دید ناظر زمینی، ماه بزرگ‌تر از مشتری دیده می‌شود. مقارنه‌ی این دو جرم در ۲۳ شهریور، در بیشترین نزدیکی به ۴.۴ درجه می‌رسد و در صورت‌فلکی میزان قرار خواهند داشت که بسیار زیبا و دیدنی خواهد بود.
۲۶ شهریور – مقارنه‌ای دیگر
ماه در روز ۲۷ شهریور ماه در حوالی مرکز کهکشکان از دید ناظر زمینی قرار می‌گیرد. همچنین این همراستایی با مرکز کهشکان با مقارنه‌ای ۲.۱ درجه‌ای با سیاره‌ی زحل همراه خواهد بود. هر چند این مقارنه از دید رصدگران زمینی در ساعت ۲۰:۱۶ رخ می‌دهد و پس از غروب خورشید شاهد مقارنه‌ای زیبا خواهند بود.
۲۷ شهریور – تربیع اول ماه محرم
هلال ماه محرم، به گام دوم خود رسیده است و نیمی از ماه روشن شده است. گام‌های مهم ماه عبارتند از هلال نو، تربیع اول، قرص کامل، تربیع سوم ماه و هلال پیر ماه هستند. در ۲۶ شهریور تربیع اول این ماه در ساعت ۰۲:۴۵ بامداد تشکیل می‌شود. ماه در صورت‌فلکی مارافسای قرار خواهد داشت.
۲۹ شهریور - ملاقات با خدای جنگ
قمر زمین با سیاره‌ی مریخ در صورت‌فلکی جدی قرار ملاقات گذاشته است. این مقارنه با جدایی ظاهری ۴.۸ درجه در ساعت ۱۰:۰۸ همراه خواهد بود. مریخ پس از پشت‌سر گذاشتن طوفان‌های سهمگین به این مقارنه رسیده است. خوشبختانه هنوز آسمان زمین شرایط رصد این سیاره را با تمام آلودگی‌های نوری و غباری دارد. پس فرصت رصد این مقارنه را از دست ندهید.
نوشته: علی عمانی - مجله علمی ایلیاد