آیا یادگیری در خواب حقیقت دارد یا راهی برای کلاهبرداری است؟
مجله علمی ایلیاد - مغز ما انسان‌ها در زمان خواب به شیوه‌های متفاوتی کار می‌کند. زندگی کوتاه است و ما زمان زیادی را به خوابیدن اختصاص می‌دهیم و به همین دلیل است که ایده‌ی یادگیری در هنگام خواب برای مدتی طولانی ذهن دانشمندان را به خود درگیر کرده است. حالا، مطالعه‌ی جدیدی این مفهوم را به کلی مردود اعلام می‌کند. بر اساس تحقیقات جدید، اگرچه مغز توانایی شنیدن صداهای مختلف را در طول خواب دارد، اما وقتی می‌خوابیم، توانایی مغز در گروه‌بندی دقیق این صداها در قالب یک توالی، به طور کامل از بین می‌رود.
گزارش جدید نشان می‌دهد که مغز انسان در زمان خواب کارایی یکسانی ندارد و محدودیتی زیستی بر دروسی که می‌توانیم در هنگام خواب یاد بگیریم، اعمال می‌شود. از دهه‌ی ۱۹۵۰ میلادی که نخستین مقاله‌ها در خصوص یادگیری در خواب منتشر شد، تاکنون این ایده در مجامع علمی بارها مردود و تایید شده است. در ابتدا، این ایده روشی عالی برای افزایش زمان یادگیری تلقی گردید؛ در این روش، امکان تدریس از طریق ناخودآگاه تا هنگام صبح بررسی شد.
برای مدتی هم گوش دادن به نوارهای صوتی که به افراد نوید می‌داد تا مصرف سیگار را کنار بگذارند، واژگان اسپانیایی را یاد بگیرند، هنرهای رزمی را به شیوه‌ی ماهرانه‌ای فرا بگیرند یا بر ثروت‌شان بی‌افزایند، در میان مردم محبوب شده بود. اما سپس شواهد و قرائن بسیاری در رد ایده‌ی یادگیری در خواب یکی پس از دیگری در مجلات منتشر شد.
خیلی زود دانشمندان اذعان داشتند که افرادی که می‌خوابند، نمی‌توانند شخصیت‌ها و واقعیت‌های جدید را به طور کامل به خاطر بیاورند. اما اخیراً ایده‌ی یادگیری در خواب دوباره جان تازه‌ای گرفته است، اگرچه این ایده در مقایسه با چند دهه‌ی گذشته طرفداران چندانی ندارد. مطالعات متعدد در چند سال گذشته اعلام کرده‌اند که ایده‌ی یادگیری در خواب برخلاف تصورات، آن‌قدرها هم بی‌اساس نیست. در سال ۲۰۱۴، گروهی از عصب‌شناسان دریافتند که می‌توانند به افراد خوابیده آموزش دهند تا ارتباطات ناخودآگاهی میان استعمال سیگار و بو ایجاد کنند.
در یکی از تازه‌ترین مطالعات، مشخص شد که می‌توان دروس آکوستیک را در زمان خواب به افراد آموزش داد. اگرچه این مطالعه از ایده‌ی تعاریف دیکشنری در هنگام خواب حمایت نکرد، اما به شواهدی دست پیدا کرد که نشان می‌دهد مغز انسان می‌تواند دست‌خوش یادگیری الگو قرار بگیرد، حتی در هنگام خوابیدن. مطالعه‌ی جدید مانع دیگری را بر سر راه این ایده‌ها گذاشته و بیان می‌دارد که مشخص نیست آیا خوابیدن زمینه را برای اَشکال پیچیده از یادگیری فرآهم می‌کند یا خیر؟
محققان از روش مغزنگاری مغناطیسی برای اندازه‌گیری فعالیت مغزی ۲۶ فرد در طول بیداری و خواب استفاده کردند. در هر دو حالت، افراد شرکت‌کننده در معرض یک‌سری اصوات قرار گرفتند، یا به صورت تصادفی یا به صورت سازماندهی شده؛ به طوری که بتوان صداها را در سه مجموعه طبقه‌بندی کرد. یافته‌ها از وجود تفاوتی کلیدی میان نحوه‌ی عملکرد مغز در حین خواب و بیداری حکایت دارد. اگر چه بررسی مغزنگاری مغناطیسی نشان داد که شرکت‌کنندگان توانستند صداها را در طول خواب بشنوند، اما هیچ واکنشی در شرکت‌کنندگان مشاهده نشد که بتوان به گروه‌بندی صداها نسبت داد. اما در زمان بیداری، همه‌ی شرکت‌کنندگان واکنش‌هایی نشان دادند که حکایت از گروه‌بندی اصوات در سه عنصر داشت.
این مطالعه‌ُی کوچکی است که نیاز به تکرار دارد. اما محققان با بررسی نتایج، نشان دادند که دلیل عدم توانایی ما انسان‌ها برای یادگیری بیشتر در حین خواب این است که ساختارهای مغزی بلندمرتبه در هنگام خواب غیرفعال می‌شوند. همچنین این توضیح می‌تواند برای توانایی ما در تشخیص صداها در هنگام خواب هم کفایت کند؛ اگرچه نمی‌توانیم آن صداها را در قالب قواعد آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. پس برخی اشکال ابتدایی یادگیری در خواب امکان‌پذیر به نظر می‌آید، اما هنوز معلوم نیست که آیا می توانیم واژگان خارجی یا سایر موضوعات پیچیده را در حین خواب یاد بگیریم یا خیر؟
این مطالعه در مجله‌ی Scientific Reports منتشر شده است.
نوشته: کارلی کاسلا
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد