تهدیدی جدی برای بقای آثار باستانی
مجله علمی ایلیاد – اخیراً دانشمندان و باستان‌شناسان در پژوهشی مشترک، متوجه شده‌اند که تغییرات آب و هوایی می‌تواند بر بقای آثار باستانی و تاریخی اثر منفی بگذارد. با وجود بروز سیل، طوفان، سرما و گرمای غیرعادی و عوامل فرسایشی در جهان، آثار به‌جا مانده از مردمان باستان زودتر از آن‌چیزی که فکرش را می‌کردیم نابود می‌شوند.
این مطالعه، به‌تازگی در مجله‌ی Nature Communications به‌چاپ رسیده است. این یافته‌ها در شرایطی به اثبات رسیده‌اند که تنها چند سال است که انسان آثار تغییرات آب و هوایی را در محیط زندگی خود لمس کرده است. حال نگرانی جدی‌ای درباره‌ی ۱،۰۹۲ اثر تاریخی و طبیعی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو به‌وجود آمده است.
به‌منظور بررسی بیشتر، گروهی از محققان و باستان‌شناسان به رهبری «لینا ریمن» استاد جغرافیای دانشگاه کیل آلمان، آثار و تهدیدات عوامل فرسایشی از قبیل انتشار گازهای گلخانه‌ای، سیل و بالا آمدن سطح دریاها را در ۴۹ سایت میراث ثبت‌شده‌ی یونسکو در سواحل مدیترانه، مورد تحقیق و پژوهش قرار داده‌اند. این آثار مواردی بودند که پیش‌تر درباره‌ی تخریب آن‌ها بر اثر تغییرات آب و هوایی صحبت شده بود.
همه‌ی این سایت‌ها، در مناطق کم ارتفاع و ساحلی مدیترانه قرار دارند که تاثیرات تخریبی انتشار گازهای گلخانه‌ای و ذوب شدن یخ‌های قطب‌های شمال و جنوب زمین بر آن‌ها، آشکارتر خواهد بود؛ به این معنی که هیچ‌کدام از آن‌ها در ارتفاعی بیشتر از ۱۰ متر از سطح دریا قرار نداشتند. ایتالیا با ۱۵ سایت، بیشترین تراکم را در این پژوهش داشت و پس از آن، کرواسی با ۷ و یونان و تونس با ۴ اثر بیشترین تعداد سایت را داشتند.
این گروه، چهار سناریو متفاوت مدل‌سازی را طراحی کرد که دارای نرخ شدت تخریب از ۲۰۰۰ تا ۲،۱۰۰ می‌شدند که ۲،۱۰۰ بدترین حالت بود. از نتایج این تحقیق این‌چنین برداشت شد که حتی در خوش‌بینانه‌ترین حالت هم خیلی از این آثار با ذوب شدن یخ‌های زمین، در معرض خطر تخریب به‌وسیله‌ی سیل یا فرسایش قرار دارند. به عبارتی دیگر و آماری دقیق‌تر ۹۰ درصد از سایت‌های مورد تحقیق در معرض خطر هستند. برآورد شده است که ۳۷ مورد از ۴۹ سایت در این پژوهش در معرض خطر سیل هستند؛ به‌علاوه ۴۲ مورد از ۴۹ سایت، مورد فرسایش شدید بر اثر تغییرات آب و هوایی قرار خواهند گرفت. یعنی همه‌ی این‌ها دارای نرخ شدت تخریب ۲،۱۰۰ هستند.
بگذارید مثالی بزنیم؛ شهر ونیز که به کوچه و خیابان‌های آبی آن معروف است، در آینده بر اثر ذوب شدن یخ‌های قطب‌های زمین و بالا آمدن سطح دریاها، سیلاب‌ها و زیرآب رفتگی‌های ناگواری را تجربه خواهد کرد. بر اساس مدل‌سازی‌های انجام شده توسط دانشمندان، احتمال دارد تا ۹۸ درصد از این شهر به‌زیر آب برود.
مثال دیگر شهر ساحلی صور در کشور لبنان است که قدمت آن به دوران حکومت فونیک‌ها برمی‌گردد. این شهر هم ساحلی و هم دارای زمین‌هایی سست و ماسه‌ای است و در معرض خطر فرسایش شدید قرار دارد؛ چرا که امواج سواحل آن تا ۰.۷ متر هم می‌رسد. چند شهر یونان هم این خطر را به‌شدت احساس می‌کنند.
ریمن می‌گوید: «واقعاً چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟ شاید شما که ساکن شهرهای بندری و ساحلی جهان هستید، اکنون نگران شوید و به فکر مهاجرت به شهرهای ایمن‌تر باشید. این کار شاید درست باشد، اما ما این تحقیق را برای نگران کردن و ترک خانه‌های‌تان انجام نداده‌ایم. هدف ما آگاهی دادن به دولت‌مردان و مسئولین این شهرها است تا با سیاست‌گذاری‌های بهتر و ایجاد استراتژی‌های موثر، به فکر حفاظت از آثار تاریخی در برابر تغییرات آب و هوایی باشند. برای مثال مسئولین ونیز واقعاً باید به فکر راه‌حلی جدی برای نجات شهرشان باشند.»
ریمن و همکارانش امیدوار هستند تا کشورها با همکاری یونسکو وارد عمل شوند و راه چاره‌ای را بیابند.
نوشته: رزی مک‌کال
ترجمه: علی عمانی – مجله علمی ایلیاد