آیا چیزی به‌نام اراده‌ی آزاد در ما وجود دارد؟

 

مجله علمی ایلیاد - فیلسوف «توماس هوبس» اراده‌ی آزاد یا اختیار را به‌معنی نبود هرگونه مانع برای انجام کارها که جزئی از ذات و کیفیت ذاتیِ ما نیست، تعریف می‌کند که به بیان ساده یعنی توانایی انجام یک عمل بدون محدودیت‌های خارجی، چه یک عامل غالب درکار باشد، چه چیزی مثل سرنوشت در میان باشد. هرچند، تعریف علمی آن خاص‌تر است. اساساً، دو فرآیند شناختی در اینجا درگیر است؛ خواست یا همان اراده و وساطت.

اکنون به لطف مطالعه‌ای که اخیراً در مجموعه مقالات آکادمی ملی علوم منتشر شده، دانشمندان محل دقیق مغز که مسئول این فرآیندها و در نتیجه درک اراده‌ی آزاد است را شناسایی کرده‌اند. خواست یا اراده، تمایل به انجام عمل است، درحالی‌که وساطت حس مسئولیت‌پذیری در قبال اعمالمان است. برای حرکت و صحبت کردن، به هر دو احتیاج داریم و آسیب به هر کدام از آن‌ها می‌تواند باعث شود افراد انگیزه‌ی انجام کاری را از دست بدهند یا باعث می‌شود احساس کنند که رفتارشان مال خودشان نیست.

محققان مرکز پزشکی BIDMC، ۲۸ نمونه را مطالعه کردند که در آن‌ها، آسیب مغزی بر اراده‌ی بیماران تاثیر گذاشت و باعث شد هیچ تمایلی برای حرکت یا صحبت کردن نداشته باشند. محققان ۵۰ نمونه‌ی دیگر را بررسی کردند که در آن‌ها، آسیب مغزی به بخش وساطت آسیب زده بود؛ به گونه‌ای که بیماران تصور می‌کردند حرکات‌شان از خودشان نیست. این حالت به «سندرم اندام بیگانه» معروف است. این گروه برای اینکه ببیند در واقعیت چه اتفاقی در حال وقوع است، از روشی به نام «نقشه‌برداری از شبکه‌ی آسیب‌دیده» استفاده کرد.

«مایکل فاکس»، رئیس آزمایشگاه تصویربرداری و مدولاسیون شبکه مغزی BIDMC و دانشیار عصب‎شناسی در دانشکده‌ی پزشکی هاروارد، به خبرگزاری‌ها گفت: «نقشه‌برداری از شبکه آسیب‌دیده، روش معتبری بوده و محققان را قادر ساخته تا علائمی که آسیب مغزی در شبکه‌های خاصی از مغز ایجاد می‌کند را نقشه‌برداری کنند. نقشه‌برداری از شبکه آسیب‌دیده در مطالعه‌ی قبلی، دانشمندان را قادر ساخت تا انواع گوناگونی از فرآیندهای عصب‌شناختی را مطالعه کنند، از حرکات غیرعادی گرفته تا توهمات، از دست دادن آگاهی و حتی رفتارهای مجرمانه.

فاکس افزود: «در این مطالعه، از این رویکرد محلی‌سازی شبکه برای تعیین مبنای عصبی آناتومیکیِ مفهوم اراده‌ی آزاد استفاده کردیم.» نقشه‌برداری دامنه‌ی متنوعی از محل‌های آسیب را نشان داد، اما به طرز جالبی، تمام جراحات در یکی از دو شبکه ظاهر شدند. آسیب‌هایی که به عدم توانایی صحبت کردن در اثر آسیب مغزی مربوط می‌شدند به قشر کمربندی قدامی مغز، متصل بودند، درحالی‌که تقریباً تمام آسیب‌های مربوط به سندرم اندام بیگانه، به قشر پیش‌پیشانی مغز متصل هستند.

برای اینکه تایید کنیم این دو شبکه قطعاً دو ناحیه‌ی مسئول اراده‌ی آزاد هستند، محققان تاثیر تحریک مغز بر اراده‌ی آزاد را در داوطلبان سالم بررسی کردند و تصاویرِ مغزی بیماران روانی با اراده‌ی آزاد ناهنجار را مطالعه کردند. هر دو تغییراتی را در شبکه‌ها نشان دادند که با این فرضیه مطابقت داشتند. درحالی‌که این اطلاعات مانعِ بحث و بررسیِ معنا و وجود اراده‌ی آزاد توسط فیلسوفان و جامعه‌شناسان اخلاقی نمی‌شود، محققان امیدوار هستند که این امر برای کمک به بیماران با نقص اراده و وساطت موثر واقع شود.

 

نوشته: رزی مک‌کال
ترجمه: سحر الله‌وردی - مجله علمی ایلیاد