شناسایی الگوی فعالیت مغزی مرتبط با اسکیزوفرنی
مجله علمی ایلیاد - اسکیزوفرنی یک اختلال مغزی است که موجب توهمات، هذیان‌گویی و اختلالات شناختی می‌شود و معمولاً در دوران نوجوانی یا جوانی اتفاق می‌افتد. هر چند برخی علائم، می‌توانند نشان دهند که فرد در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار دارد، ولی هنوز هیچ روش قطعی، جهت تشخیص آن تا زمانی که اولین نشانه‌های روانپریشی در فرد مبتلا رخ نداده است، وجود ندارد.
دانشمندان علوم اعصاب دانشگاهMIT، طی تحقیقاتی مشترکی که با محققان مرکز پزشکی بث، بیمارستان زنان بریگهام و همچنین مرکز بهداشت روان شانگهای انجام دادند، موفق به شناسایی یک الگوی فعالیت مغزی مرتبط با ابتلا به اسکیزوفرنی شدند که می‌تواند به عنوان یک شاخص، برای تشخیص هر چه سریع‌تر بیماری مورد استفاده قرار گیرد.
«گاسی کالین» از محققین پژوهش‌های مغزی موسسه‌ی مک گاورن در MIT، در این ارتباط می‌گوید: «شما می‌توانید این الگو را به عنوان یک فاکتور هشداردهنده در نظر بگیرید. اگر ما از این نوع اندازه‌گیری‌های مغزی استفاده کنیم، شاید بتوانیم ابتلا به روانپریشی را کمی بهتر پیش‌بینی کنیم و همچنین این امر ممکن است به مداخلات درمانی مناسب بعدی نیز کمک نماید.»
این مطالعه که در مجله‌ی Molecular Psychiatry به چاپ رسیده است، در مرکز بهداشت روان شانگهای به انجام رسیده است. «سوزان وایتفیلد گابریلی» از محققان موسسه‌ی مک گاورن و نیز استاد روانشناسی دانشگاه نورث ایسترن، یکی از محققان اصلی این مطالعه است که «جی جون وانگ» از مرکز بهداشت روان شانگهای، «ویلیام استون» و «لری سیدمن» از مرکز پزشکی بث و نیز «مارتا شنتون» از بیمارستان زنان و بریگهام، وی را در این راه همراهی کردند.
ارتباطات ناهنجار
قبل از تجربه‌ی یک نشانه از علایم روانپریشی که با تغییرات ناگهانی رفتاری و عدم ارتباط با واقعیت مشخص می‌شود، ممکن است بیماران علائم خفیفی مانند تفکرات آشفته را تجربه کنند. این نوع تفکرات، می‌تواند منجر به بروز رفتارهایی مانند پریدن تصادفی از موضوعی به موضوع دیگر یا پاسخ‌های غیر مرتبط به یک سوال شود. بر اساس نتایج مطالعات گذشته، حدود ۲۵ درصد افرادی که اینگونه علائم اولیه را تجربه می‌کنند، به اسکیزوفرنی مبتلا هستند. گروه تحقیقاتی مربوط به این مطالعات، در مرکز بهداشت روان شانگهای تشکیل شد. دلیل این امر نیز تعداد زیاد بیمارانی است که احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی در آن‌ها زیاد است و سالانه به این مرکز مراجعه می‌کنند.
محققان ۱۵۸ نفر را در گروه سنی بین ۱۳ تا ۳۴ سال مورد مطالعه قرار دادند که در این افراد، به دلیل تجربه‌ی علائم اولیه، احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی بالاتر بود. همچنین در این گروه، ۹۳ بیمار فاقد علایم اولیه، به عنوان گروه کنترلی در نظر گرفته شدند. در ابتدای این مطالعه، محققین با استفاده از تصویربرداری عملکردی تشدید مغناطیسی یا همان «fMRI» نوعی فعالیت مغزی معروف به «شبکه‌های حالت استراحت» را بررسی کردند. شبکه¬های حالت استراحت، نواحی از مغز هستند که در شرایطی که مغز، فعالیت شناختی خاصی ندارد با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند.
وایتفیلد گابریلی در این‌باره، می¬گوید: «ما علاقمند به مشاهده‌ی معماری عملکرد درونی مغز بودیم تا بتوانیم ارتباطات یا شبکه‌های ناهنجار اولیه‌ی مغزی را در افرادی که در مراحل بالینی، احتمال زیاد ابتلا به اسکیزوفرنی دارند، شناسایی کنیم.» یک سال پس از انجام اسکن‌های مغزی اولیه، ۲۳ نفر از بیماران با احتمال زیادِ ابتلا، یکی از علایم روانپریشی را تجربه کرده بودند و بیمار اسکیزوفرنی تشخیص داده شدند. در اسکن‌های مغزی این بیماران که قبل از تشخیص بیماری آن‌ها انجام شده بود، محققان به یک الگوی متمایز عملکردی دست یافتند که با نتایج گروه کنترلی سالم و نیز سایر افرادی که مبتلا به روانپریشی نبودند، متفاوت بود.
به عنوان مثال، در اکثر افراد، بخشی از مغز معروف به شکنج گیجگاهی فوقانی که در پردازش شنوایی نیز دخیل است، به شدت با نواحی از مغز که مرتبط با ادراک حسی و کنترل حرکتی هستند، ارتباط دارد. با این حال، در بیماران روان‌پریش، بخش شکنج گیجگاهی فوقانی، بیشتر به نواحی کناری آن که در پردازش احساسات دخیل هستند، مرتبط می‌شود. طبق نظر محققین، این موضوع می‌تواند پاسخی برای این پرسش باشد که چرا بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی معمولاً توهم شنوایی دارند؟ همچنین در افراد با احتمال ابتلای بالا که روان‌پریش نیستند، ارتباط شبکه‌ای تقریباً یکسانی با نتایج افراد سالم دیده می‌شود.
مداخله‌ی زودهنگام
این نوع فعالیت مغزی متمایز، از آن‌جایی که ممکن است حتی در بیماران جوان‌تر دیده شود، می‌تواند به‌عنوان نشانه‌ی اولیه‌ی اسکیزوفرنی، مفید واقع شود. در حال حاضر، محققین مطالعات مشابهی را بر روی جمعیت جوان در معرض خطر، از جمله کودکان با سابقه‌ی خانوادگی اسکیزوفرنی انجام می‌دهند.
وایتفیلد گابریلی، می¬گوید: «ما عمیقاً اعتقاد داریم که می‌توانیم این موضوع را به صورت بالینی عملی کنیم تا بتوانیم هر چه زودتر، از آن برای شناسایی شبکه‌های ناهنجار مغز، استفاده کنیم. ما امیدوار هستیم که بتوانیم مداخلات زودهنگام را انجام دهیم و حتی ممکن است از بروز اختلالات روانپزشکی جلوگیری کنیم.»
وی و همکارانش، در حال آزمایش مداخلات اولیه هستند که می‌تواند به مبارزه با علائم اسکیزوفرنی، از جمله درمان رفتارشناختی و بازخورد عصبی کمک کند. رویکرد بازخورد عصبی شامل آموزش بیماران به منظور استفاده از مراقبه‌ی ذهن برای کاهش فعالیت در شکنج گیجگاهی فوقانی مغز است که این فعالیت، قبل و در حین توهم شنوایی تمایل به افزایش دارد.
محققین همچنین قصد دارند مطالعه صورت گرفته بر روی این بیماران را ادامه دهند. آن‌ها اکنون به تجزیه و تحلیل برخی از داده‌های تکمیلی مربوط به ارتباطات ماده‌ی سفید در مغز این بیماران می‌پردازند تا پی ببرند که اگر این ارتباطات منجر به تفاوت‌های بیشتری می‌شود، بتوان از آن به عنوان شاخص اولیه‌ی بیماری استفاده کرد.
نوشته: آن ترافتون
ترجمه: امید محمدی – مجله علمی ایلیاد