فرصتی برای رصد دنباله‌داری درخشان در آسمان شب
مجله علمی ایلیاد – دنباله‌دار کوچکی به‌نام «ویرتانن 46P» در حال نزدیک شدن به زمین است و انتظار می‌رود که در روز ۲۵ آذرماه (۱۶ دسامبر) به نزدیک‌ترین فاصله‌ی خود با زمین، یعنی حدود ۱۱،۵۸۶،۳۵۰ کیلومتری برسد. این فاصله حدود یک سیزدهم فاصله‌ی زمین تا خورشید خواهد بود.
دوره‌ی تناوب گردش این دنباله‌دار در مدارش به دور خورشید، ۱۰ تا ۱۹ ساله است. این دنباله‌دار مداری کاملاً بیضوی دارد و چون از خانواده‌ی دنباله‌دارهای مشتری است، دورترین فاصله‌اش تا خورشید، مدار سیاره‌ی مشتری است. در مسیری که دنباله‌دار ویرتانن به‌دور خورشید طی می‌کند، امکان دارد با سیاره‌ی ما هم‌مسیر شود و در منطقه‌ای زمین و دنباله‌دار خیلی به هم نزدیک شوند. این اتفاق در هر ۵.۴ بار گردشی که به‌دور خورشید دارد، ممکن است رخ دهد و ما بسیار خوش‌شانس هستیم که امسال این اتفاق خواهد افتاد.
در روز ۲۵ آذر، همزمان با نزدیک‌ترین فاصله‌ی این دنباله‌دار با زمین، شما می‌توانید آن‌را در آسمان شب و نزدیک به خوشه‌ی ستاره‌ای باز قلائص در صورت فلکی ثور و خوشه‌ی ستاره‌ای پروین ببینید. رصدگران، پیش‌بینی می‌کنند که درخشندگی این دنباله‌دار در این شب، می‌تواند به‌حدی باشد که در آسمانی به دور از آلودگی‌های نوری، غباری و بدون ابر، با چشم غیرمسلح دیده شود. ولی چیزی که مسلم است رصد بدون دردسر این دنباله‌دار با تلسکوپ‌های کوچک خواهد بود که می‌توان سبز رنگ بودن آن‌را به وضوح دید.
در شب‌های نزدیک به شب یلدا، می‌توان این دنباله‌دار را در نزدیکی صورت‌فلکی برساوش رصد کرد و در شب سال نو میلادی نیز، این دنباله‌دار در محدوده‌ی صورت‌فلکی سیاه‌گوش دیده می‌شود. در آن شب‌ها به دلیل نزدیکی این دنباله‌دار به قطب شمال آسمان، با مرکزیت ستاره‌ی قطبی، می‌توان در تمام طول شب این دنباله‌دار زیبا را رصد کرد؛ اما بدیهی است که در آن بازه‌ی زمانی، دنباله‌دار ویرتانن از زمین دورتر شده و در نتیجه، کم‌نورتر هم شده است.
میزان درخشندگی اجرام سماوی، با مفهوم «قَدر» سنجیده می‌شود که مقیاسی نجومی است و هرچه عدد منفی‌تر باشد، آن جرم آسمانی درخشان‌تر خواهد بود و هرچه این عدد، مثبت‌تر باشد، جرم آسمانی کم‌نورتر خواهد بود. برخی از پیش‌بینی‌ها ادعا کرده‌اند که این دنباله‌دار در اواسط ماه دسامبر، به قدر ۳.۴+ می‌رسد که عددی بسیار خوب برای درخشش یک دنباله‌دار در آسمان شب است. برای مثال، شما از محیطی شهری، ستاره‌های درخشانی را می‌بینید که قدرشان در حدود ۳+ است. پس یعنی اگر شرایط روز‌های آینده‌ی این دنباله‌دار به‌گونه‌ای رقم بخورد که به چنین قدری از درخشندگی برسد، می‌توان آن‌را در آسمانی تقریباً تاریک، با چشم غیرمسلح دید.
پیشنهاد ما این است؛ خود را برای تجربه‌ای احتمالی از دیدن رویدادی نجومی آماده کنید، نقشه‌هایی از آسمان شب را در موبایل خود داشته باشید و با کمی رانندگی از محیط شهری دور شوید؛ شاید بتوانید لکه‌ای محو را در آسمان پُرستاره‌ی شب رصد کنید. یکی از تجربیات بشر از دیدن دنباله‌داری در آسمان، آن هم با چشم غیرمسلح، به سال ۱۳۷۶ شمسی بر می‌گردد که دنباله‌داری به‌نام «هیل - باپ» در آسمان شب دیده شد.
اما دنباله‌دار ویرتانن، مانند هیل – باپ یا دنیاله‌دار معروف دیگر به‌نام «هالی» درخشان نخواهد شد؛ چرا که هسته‌ای با اندازه‌ای کوچک دارد. قطر تخمین زده شده برای هسته‌ی دنباله‌دار ویرتانن، حدود ۱.۲ کیلومتر است؛ این اندازه آن قدر بزرگ نیست که بتواند دنباله‌ای غباری را از خود به‌جای بگذارد و دُم این دنباله‌دار دیده نخواهد شد. در مجموع، در بهترین شرایط، می‌توان ویرتانن را در آسمان دور از شهر، به‌صورت یک توپ مخملی سبز رنگ و مات دید.
اما اگر هدف شما رصد و عکاسی جدی‌تری از این دنباله‌دار است، بهتر است لباس‌های گرم، تلسکوپ و دوربین عکاسی خود را بردارید و به زیر آسمانی تاریک و بدون آلودگی نوری و غباری بروید. حتماً با منظره‌ای کم‌نظیر مواجه خواهید شد. این فرصتی که در سال‌های اخیر نظیرش پیش نیامده و هیچ معلوم نیست که در آینده نیز چنین رویدادی برای شما تکرار شود.
نوشته: علی عمانی – مجله علمی ایلیاد