راهی جدید برای درمان اوتیسم!
مجله علمی ایلیاد - افزایش سطح سروتونین توانسته است، میزان اجتماعی بودن موش‌های مبتلا به اوتیسم را افزایش دهد. این نتیجه از مطالعه‌ای به‌دست آمده است که اخیراً در مجله‌ی Nature به چاپ رسیده است. این مطالعه رویکردی را پیشنهاد می‌کند که شاید بتوان از آن برای انسان‌های مبتلا به اوتیسم نیز استفاده کرد. همچنین توضیح می‌دهد که چرا داروهای ضدافسردگی برای بیماران مبتلا به اوتیسم موثر نیستند؛ شاید این داروها سطح سروتونین را به آهستگی افزایش می‌دهند و به همین دلیل موثر نیستند.
محققین از روشی استفاده کرده‌اند که به سرعت سطح سروتونین را در هسته‌ی اکومبنس مغز افزایش می‌دهد؛ هسته‌ی اکومبنس ناحیه‌ای از مغز است که وظیفه‌ی ارتباطات اجتماعی را بر عهده دارد. «رابرت مالنکا» پروفسور روان‌پزشکی و علوم رفتاری در دانشگاه استنفورد کالیفرنیا و رهبر نویسندگان این مقاله، می‌گوید: «به هر طریق، آزاد شدن سروتونین در هسته‌ی اکومبنس مغز، واقعاً نقش مهمی در افزایش روابط اجتماعی فرد دارد؛ پس یک فرضیه‌ی ساده این است که سروتونین باعث تقویت بیشتر روابط اجتماعی می‌شود.»
دهه‌ها تحقیق نشان داده است که رابطه‌ای بین سروتونین و اوتیسم وجود دارد. حدود ۱۰ سال پیش، همین محققین اثر داروهای ضدافسردگی که سطح سروتونین را با جلوگیری از جذب مجدد آن در نورون‌ها افزایش می‌دهند، بررسی کردند تا شاید بتوانند از آن برای درمان اوتیسم بهره گیرند. به هر حال، با انجام آزمایش‌های فراوان مشخص شد که داروهای ضرافسردگی مانند فلوکستین یا همان پروزاک در بهتر کردن شرایط فرد مبتلا موثر نبودند.
«جرمی وندرویل» پروفسور روان‌پزشکی از دانشگاه کلمبیا، می‌گوید: «ما اخیراً شروع به درک مکانیسم تاثیر سیستم سروتونین بر عملکردهای اجتماعی و رفتارهای تکراری فرد کرده‌ایم.» در مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۳ توسط گروه دکتر مالنکا انجام شد، دریافتند که احتمالاً پیام‌رسان شیمیایی دیگری به نام اوکسی‌توسین، موش‌ها را با تحریک آزاد شدن سروتونین در هسته‌ی اکومبنس مغز، اجتماعی‌تر می‌کند.
در این مطالعه‌ی جدید، از نورون‌های تولید کننده‌ی سروتونین که به وسیله‌ی پروتئین‌های حساس به نور روی آن‌ها مهندسی ژنتیک انجام شده است، استفاده شده است. تاباندن نور بر روی این نورون‌ها، آن‌ها را فعال می‌کند و باعث آزاد شدن سروتونین در نواحی مورد نظر می‌شود.
موش‌ها به طور متناوب در حال بو کشیدن و تیمار کردن خود هستند و در غیر این‌صورت در حال برقراری ارتباط با یکدیگر هستند؛ تا زمانی که دانشمندان لیزری را به سمت آن‌ها می‌گیرند که نور را از طریق یک کابل به مغز موش می‌فرستند. پس از این کار، ارتباطات بین موش‌ها به‌طرز حیرت‌آوری افزایش پیدا می‌کند. موش‌هایی که برای واکنش به نور مهندسی شده بودند، نیز ارتباط با موش‌های دیگر را به اشیای دیگر ترجیح می‌دادند.
به هر حال، این اثر فقط مخصوص رفتار اجتماعی است؛ تغییری در سطح فعالیت‌ها و اضطراب‌های موش‌ها یافت نشده است. خاموش کردن لیزر باعث می‌شود سطح ارتباطات اجتماعی موش‌ها به حالت اولیه برگردد. گروه مالنکا تعداد دیگری موش را نیز دست‌کاری کردند، به‌نحوی که نور در آن‌ها باعث توقف فعالیت در همان نورون‌های سرتونین می‌شود. تمایلات اجتماعی این موش‌ها در اثر روشن شدن نور، به شدت کاهش می‌یابد.
«جئو لی مینگ» پروفسور علوم اعصاب در دانشگاه پنسیلوانیا، می‌گوید: «حیرت‌انگیزترین یافته‌ی مطالعه‌ی حاضر این است که نویسندگان ناحیه‌ی خاصی از مغز و انواع خاصی از سلول‌ها را پیدا کرده‌اند که به رفتارهای اجتماعی حیوانات در زمینه‌ی اوتیسم ارتباط دارند.» محققین در مرحله‌ی بعد ناحیه‌ای از کروموزوم ۱۶ «16P11.2» را در همان نورون‌های سروتونین پاک کردند؛ می‌توان گفت حدود ۱ درصد از افراد مبتلا به اوتیسم این ناحیه را ندارند.
پاک کردن این ناحیه، فعالیت نورون‌ها را کاهش می‌دهد. موش‌هایی که این ناحیه از کروموزوم ۱۶ را از دست داده بودند، وقت کمتری صرف برقراری ارتباط با دیگر موش‌ها می‌کنند و دیگر اشیا را به موش‌ها ترجیح می‌دهند. فعال کردن نورون‌ها توسط نور برعکس پاک کردن ناحیه‌ی مذکور عمل کرده و به سرعت موش‌ها را اجتماعی‌تر می‌کند. برانگیختن هسته‌ی اکومبنس مغز موش، توسط دارویی که گیرنده‌های سروتونین را مسدود می‌کند، تاثیر نور را از بین می‌برد که نشان می‌دهد سروتونین باعث افزایش رفتارهای اجتماعی می‌شود.
وندرویل می‌گوید: «نتایج به‌دست آمده حیرت‌انگیز است، ولی ما باید مراقب باشیم که آن‌ها را به‌صورت مبالغه‌آمیز تفسیر نکنیم. به‌خصوص اینکه موش‌ها در این مطالعه هر دو کپی ناحیه‌ی 16P11.2 را در این نورون‌ها از دست داده بودند، در صورتی که افراد مبتلا به اوتیسم فقط یک کپی از این ناحیه را از دست می‌دهند. به اضافه اینکه گروه‌های تحقیقاتی دیگری نیز این موضوع را بررسی کرده‌اند و کمتر شدن مهارت‌های اجتماعی در اثر پاک شدن ناحیه‌ی 16P11.2 از همه‌ی سلول‌ها را گزارش نکرده‌اند.
مینگ می‌گوید: «همچنین مهم است که نشان دهیم دست‌کاری‌های ژنتیک در دیگر موش‌های مبتلا به اوتیسم نیز ممکن است و پس از آن می‌توان نتیجه‌ای کلی در این زمینه گرفت.» مالنکا و گروه همکار وی، به دنبال این هستند که بفهمند آیا داروهای محرک گیرنده‌های سروتونین می‌توانند مهارت‌های اجتماعی را در موش‌های مبتلا به اوتیسم افزایش دهند یا خیر؟ آن‌ها در جستجوی تاثیرات MDMA، مخدری که عموماً با نام اکستازی شناخته می‌شود، در آزاد شدن سروتونین از نورون‌ها نیز هستند.
نوشته: جسیکا رایت
ترجمه: امید محمدی – مجله علمی ایلیاد