جرم مرموز در لبه‌ی منظومه‌ی شمسی!
مجله علمی ایلیاد - دانشمندان ناسا با پرتاب یک کاوشگر و گذراندن آن از نزدیکی یک جرم مرموز، در حد و اندازه‌ی یک کوه در ورای مدار پلوتو، تاریخ‌سازی کردند. این جرم دورترین جرم در فضایی است که بشر تا کنون آن را از نزدیک مشاهده کرده است. فضاپیمای ناسا به‌نام «افق‌های نو» در روز اول سال نو میلادی به این جرم رسید. جرمی که این کاوشگر به آن رسیده است، با نام «اولتیما تولی» نیز شناخته می‌شود که نام رسمی علمی آن «2014 MU 69» است. وقتی که حرکت فضاپیمای افق‌های نو در سال ۲۰۰۶ به سمت پلوتو آغاز شد، ناسا خبر نداشت که اولتیما تولی وجود دارد. تا قبل از اینکه اخترشناسان در ماه می سال ۲۰۰۹ دوربین تلسکوپ فضایی هابل را بروزرسانی نکرده بودند، حتی راهی قابل اتکا برای تشخیص این جرم وجود نداشت.
تلسکوپ هابل، برای اولین بار در سال ۲۰۱۴ از اولتیما تولی تصویربرداری کرد؛ یک سال قبل از اینکه افق‌های نو از کنار پلوتو عبور کند. اکنون در فاصله‌ی ۶.۶ میلیارد کیلومتری از زمین، فضاپیمای افق‌های نو این جرم را در میدان دید خود دارد. عدم‌قطعیت‌های عمیقی که درباره‌ی اولتیما تولی وجود دارد، باعث می‌شود محققین علوم نجوم به نتایج یافته‌های هدایت‌کننده‌های افق‌های نو علاقمند باشند. دانشمندان گفته‌اند: «اگر می‌دانستیم که باید منتظر چه چیزی باشیم، اصلاً به سمت اولتیما تولی حرکت نمی‌کردیم. این جرم همان چیزی است که ما هیچ وقت درباره‌ی آن چیزی نمی‌دانستیم. جستجوها همه در همین مسیر هستند.»
افق‌های نو در حال حرکت به سمت منطقه‌ای به نام «کمربند کوئیپر» است، جایی که نور خورشید به قدری ضعیف است که با نور حاصل از یک ماه کامل برابری می‌کند. این مکان بسیار دور است و بازمانده‌های یخ زده از پی تشکیل منظومه‌ی شمسی به تعداد زیاد در آن‌جا وجود دارند. اولتیما تولی یکی از این بازمانده‌های بکر این منطقه است. فرض بر این است که این جرم برای میلیاردها سال در مدار یخی و دوردست خود باقی مانده است و سیاره‌ای نیست که تحت اثر جرم خود تغییر شکل داده باشد. این فرضیات به این معنی است که مطالعه‌ی اولتیما تولی می‌تواند به آشکار شدن نحوه‌ی تکامل منظومه‌ی شمسی و شکل‌گیری سیاراتی مانند زمین کمک کند.
محققان می‌گویند: «اولتیما تولی اولین جرم در نوع خود است که ما می‌بینیم و آن‌قدر بزرگ نیست که بتوان آن‌را سیاره دانست و همچنین تا کنون گرمای زیادی از خورشید دریافت نکرده است. این جرم مانند یک کپسول زمانی، از ۴.۵ میلیارد سال پیش است. همین موضوع اولتیما تولی را خاص کرده است. عبور از نزدیکی این جرم در واقع معادل حفاری‌های باستان‌شناسی در مصر است. این کار مانند وقتی است که برای اولین بار یک نفر معبد فرعون را باز می‌کند و به درون آن وارد می‌شود و فرهنگ هزاران سال پیش را می‌بیند. علاوه بر این، عبور از کنار اولتیما تولی مانند جستجوی اعماق منظومه‌ی شمسی است.»
محققین این‌گونه تصور می‌کنند که اولتیما تولی دانه‌ای است که در صورت وجود شرایط لازم و مواد کافی می‌تواند به یک سیاره تبدیل شود. آن‌ها می‌گویند: «اولتیما تولی در واقع بلوک سازنده‌ی سیاره‌های بزرگ‌تر است. با این فرضیه، کاوش اولتیما تولی یک یافته‌ی دیرین‌شناسی از فسیل یک دایناسور محسوب می‌شود. این کار ارزش ویژه‌ای دارد.»
در اولین تصاویر افق‌های نو، محققین بیشترین توجه را به نمای خارجی اولتیما تولی کردند؛ آن‌ها بررسی می‌کنند که سطح این جرم صاف است یا دارای فرورفتگی‌ها و برآمدگی‌های متعدد است. این کار شواهدی در مورد نحوه‌ی شکل‌گیری سیاره‌ها به‌دست می‌دهد. هر بیت از داده‌های مربوط به تصاویر ارسالی افق‌های نو، به شکل امواج رادیویی با سرعت نور حرکت می‌کند و شش ساعت طول می‌کشد تا به آنتن‌های زمینی برسد. در ماه ژوئن ۲۰۱۸، کاوشگر افق‌های نو از خواب شش ماهه برخواست و شروع به بررسی اولتیما تولی کرد. هفته‌ی آخر دسامبر ۲۰۱۸ محققین تایید کردند که اولتیما تولی ماه و دیگر اجسام چرخان به دور خود و در مسیر پرواز افق‌های نو ندارد و به کاوشگر اجازه دادند تا به مسیر تعریف شده‌ی خود ادامه دهد.
در روزهای اول سال ۲۰۱۹، کاوشگر صدها عکس باکیفیت با ترتیب‌های از پیش تعیین شده به زمین مخابره کرد. دانشمندان ناسا می‌گویند: «رسیدن به اولتیما تولی ۱۰،۰۰۰ برابر سخت‌تر از خود پلوتو است، زیرا اندازه‌ی پلوتو ۱۰،۰۰۰ برابر بزرگ‌تر است. دستیابی به اولتیما تولی، غیرقابل باور است. هدف دوربین افق‌های نو فقط خود اولتیما تولی نیست، بلکه همه‌ی فضای اطراف آن برای یافتن ماه، حلقه و حتی جو، مورد کاوش قرار می‌گیرد.»
شب اول سال ۲۰۱۹، کاوشگر در نزدیک‌ترین نقطه به اولتیما تولی قرار گرفت و در روز دوم ژانویه اولین تصاویر افق‌های نو دریافت شد. به‌خاطر مشکل قدرت، آنتن و دیگر محدودیت‌های فیزیکی کاوشگر، ماه‌ها طول می‌کشد تا تصاویر باکیفیت‌تری از آن را به زمین مخابره کنند. محققان می‌گویند: «ما نمی‌توانستیم پیش‌بینی کنیم که در اولین تصاویر باکیفیت چه چیزی مشاهده خواهد شد.»
نوشته: دیو ماشر
ترجمه: امید محمدی – مجله علمی ایلیاد