کشف رودخانه‌ی جوشان در آمازون
مجله علمی ایلیاد - بومیان کشور پرو، برای قرون متمادی از وجود رودخانه‌ای جوشان در جنگلهای آمازون حرف می زدند که به دلیل دمای بالایش می‌تواند، جان انسان‌ها را بگیرد. بر اساس این افسانه، ماجراجویان اسپانیایی در جستجوی طلا به‌صورت ناآگاهانه به جنگلهای بارانی سفر می‌کردند. عده‌ی قلیلی که از این سفر خطرناک باز می‌گشتند، داستان‌هایی از آب سمی، مارهای آدم‌خوار و رودخانه‌ی جوشان و داغ روایت می‌کردند. در اعماق جنگلهای بارانی آمازون، در مایانتویاکوی پرو، رودخانه‌ای جریان دارد که دمای بالای آن باعث جوشش آبش میشود. افراد محلی آن‌را «شانای-تیمپیشکا» می‌نامند که به معنای جوشیده بر اثر حرارت آفتاب است. به اعتقاد آنان، آب گرم توسط ماری بزرگ به نام یاکوماما، یعنی مادر آب‌ها، آزاد میشود و تخته‌سنگ بزرگی هم به شکل کله‌ی مار در سرچشمه‌ی رودخانه این موضوع را تایید می‌کند.
خالی از لطف نیست ویژگی‌های این رودخانه را هم به‌طور اجمالی بررسی کنیم. رودخانه مایانتویاکو ۲۵ متر عرض و ۶ متر عمق دارد، اما طول آن به ۶.۴ کیلومتر میرسد. دمای آب بین ۵۰ تا ۹۰ درجه است و در بعضی جاها به ۱۰۰ درجه هم میرسد. تماس با آب رودخانه در حد چند ثانیه، باعث بروز سوختگی میشود. این رودخانه حیوانات بدشانس زیادی را هم به کام خود کشیده است. با وجود اینکه چشمه‌های آب گرم متعددی در آمازون وجود دارد، اما هیچ کدام به بزرگی شانای-تیمپیشکا نیستند.
«آندرس روزو»، دانشمند زمین‌‌شناس دانشگاه متودیست جنوبی است که جز داستانی‌‌هایی که کنجکاوی‌‌اش را برانگیخته بودند، هیچ دلیلی برای باور کردن وجود رودخانه جوشان نداشت. او برای نخستین‌بار در دوازده سالگی و از زبان پدربزرگش چیزهایی در این‌باره شنید. طبق داستانی که به او گفته شده بود، رودخانه توسط فاتحان اسپانیایی که برای پیدا کردن طلا تا اعماق جنگل پیش رفته بودند، کشف شده است. تعدادی از مردانی که بازگشتند، درباره‌ی سرزمین خطرناکی صحبت می‌کردند که پُر از آب‌های سمی، مارهای آدم‌خوار، گرسنگی و بیماری و از همه مهم‌تر، رودخانه‌ای بود که از پایین می‌جوشید.
او بالاخره کسی را یافت که واقعاً رودخانه را به چشم دیده بود و او کسی جز عمه‌ی خودش نبود. روزو درباره‌ی این پدیده کتابی تحت عنوان «رودخانه‌ی جوشان؛ ماجراجویی و اکتشاف در آمازون» چاپ کرده است. او همچنین در حال انجام مطالعات زمین‌‌شناختی مفصلی درباره‌ی رودخانه‌ی جوشان و همکاری با بوم شناسان میکروبی برای بررسی موجودات اکسترموفیل ساکن در این آب‌های سوزان است.
همه ساله، تعداد زیادی توریست به مایانتویاکو می‌آیند تا از درمان سنتی مردم آشانینکا بهره‌مند شوند. اما به غیر از چند ارجاع مبهم در مجله‌های نفتی در دهه‌ی ۳۰ میلادی، مدارک علمی وجود این رودخانه را تایید نکرده بودند. این شگفتی طبیعی به مدت ۷۵ سال از توجه گسترده به دور مانده است. برای بیشتر اهالی پرو این رودخانه یک افسانه است. زمین‌شناسان هیچ توضیحی برای آن ندارند و بر این باور هستند که گرم کردن حتی قسمت کوچکی از این رودخانه احتیاج به مقدار بسیار زیادی حرارت زمین دارد و زمین اینجا ۶۵۰ کیلومتر از نزدیکترین آتشفشان فعال فاصله دارد. آندرز روزو متخصص انرژی زمین گرمایی، وجود این رودخانه را باور نداشت، اما داستان‌های پیرامون آن روزو را کنجکاو کرد.
آندرس روزو، خاطر نشان می‌کند: «وقتی این رودخانه را دیدم، بلافاصله به دنبال دماسنجم گشتم. دمای متوسط رودخانه، ۸۶ درجه‌ی سلسیوس بود؛ اینجا بود که متوجه شدم افسانه‌ای در کار نیست. رودخانه‌ی جوشان حقیقت دارد.» چشمه‌های آب گرم به‌طور متداول در جاهای مختلف جهان یافت می‌شوند و دمای بعضی از آن‌ها خیلی بالا است. اما هیچ رودخانه‌ای چنین دمای بالایی ندارد. آندرس روزو با کسب اجازه از بومیان منطقه، چند سال مشغول مطالعه‌ی این رودخانه، اکوسیستم پیرامون آن و آبش در آزمایشگاه شد؛ با این امید که پرده از اسرار شگفت‌انگیز رودخانه بردارد. آندرس روزو اولین کسی نبود که این رودخانه را کشف کرد، ولی تحقیقاتش در سال‌های اخیر در حال رمزگشایی از اسرار آن است. آندرس روزو به همکاری با زیست‌شناسانی به نام «اسپنسر ولز» و «جاناتان ایسن» پرداخت تا ژنوم میکروب‌های موجود در رودخانه و اطراف آن‌را توالی‌بندی کند.
او موفق به کشف گونه‌های جدیدی شد که توان بقا در برابر گرمای شدید را دارند. این رودخانه در عین حال که شگفتی‌های زیادی را در دل خود، جای داده است، می‌تواند مرگبار هم باشد. او به شخصه شاهد دیدن حیوانات نگون بختی بوده است که به درون رودخانه افتاده و جان‌شان را در اثر جوشش در آب از دست می‌دهند. وقتی حیوانی به درون این رودخانه‌ی جوشان می افتد، ابتدا قدرت بینایی‌اش را از دست می‌دهد. توان شنا کردن ندارد و آب وارد دهان و شش‌هایش میشود. در نهایت، حیوان از درون به جوش آمده و بلافاصله کشته میشود.
نوشته: فیونا مک‌دونالد
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد
ترجمه: منصور نقی‌لو - مجله علمی ایلیاد