مرگ یک کهکشان
مجله علمی ایلیاد – خوشه‌ی کهکشانی گیسو، یک خوشه‌ی پُر از کهکشان است که حدود ۳۲۰ میلیون سال نوری با زمین فاصله دارد. در این مجموعه‌ی کیهانی، بیش از ۱۰۰۰ کهکشان وجود دارد و اخیراً تلسکوپ فضایی هابل بر روی یکی از اعضای خاص این خوشه، متمرکز شده است. نام این عضو کهکشانی دوردست، «D100» است که از هسته‌ی مرکزی خود موادی را به بیرون فوران می‌کند.
این فوران با فشار زیاد، گازهای درونی خود را از مرکز کهکشان به بیرون پرتاب می‌شود که این گازها موادی گران‌بها برای تشکیل ستاره‌های جدید در این کهکشان است. در داده‌های تصویری از کهکشان D100 می‌توان مناطقی را در بازو‌های این کهکشان یافت که در آن‌ها صدها هزار ستاره جدید در حال تولد هستند. مشاهدات و نتایج این تحقیق در مجله‌ی Astrophysical منتشر شده است.
«ویلیام کرامر» دانشمندی از دانشگاه ییل که در این پروژه مشارکت داشته است، می‌گوید: «این کهکشان مثال بسیار مناسبی از فرآیندی رایج در خوشه‌های کهکشانی است. پدیده‌ای که در حال رخ دادن است، اتفاقی مرگ‌بار برای کهکشان به‌نظر می‌رسد، چرا که مواد ارزشمند ستاره‌زایی، به بیرون پرتاب می‌شود. این پدیده در دهه‌های گذشته شناخته شده بوده است، ولی اکنون هابل توانسته تصویری با وضوح بالا از این پدیده ثبت کند.»
فرآیند فوران گاز از مرکز کهکشان D100 دُمی به طول ۲۰۰،۰۰۰ سال نوری، یعنی دو برابر قطر کهکشان راه‌شیری را به‌وجود آورده است که در حدود ۳۰۰ میلیون سال پیش آغاز شده است.
یکی از اعضای گروه تحقیقاتی به رهبری «جفری کنی» از دانشگاه ییل، به خبرگزاری‌ها گفت: «این فوران، دمی کاملاً صاف با لبه‌های واضح ایجاد کرده است. این چیزی عجیب و فوق‌العاده است، چرا که هرگز در هیچ کهکشان مشابه‌ی دیگر دیده نشده، حتی در شبیه‌سازی‌های کامپیوتری هم این‌چنین دمی ایجاد نمی‌شود. می‌توان از ساختار این دم نتیجه گرفت که میدان مغناطیسی قدرتمندی این‌چنین شکلی رشته‌ای با لبه‌های واضح را ایجاد کرده است.»
در تصویر هابل کهکشان قرمز رنگی با نام «D99» نیز دیده می‌شود که مدت‌ها قبل از D100 این فرآیند را تجربه کرده است و اکنون ستاره‌زایی در آن به دلیل از دست دادن گازهای ارزشمند متوقف شده و به کهکشانی مُرده تبدیل شده است. کهکشان D99 را می‌توان آینه‌ای از آینده‌ی کهکشان همسایه‌اش، یعنی D100 دانست.
نوشته: آلفردو کارپینتی
ترجمه: علی عمانی – مجله علمی ایلیاد