رویدادها و ماموریت‌های مهم فضایی در سال ۱۳۹۷

مجله علمی ایلیاد – اخبار و اطلاعات علمی از آسمان، پایانی ندارد؛ چرا که روزانه اکتشافات، ساخته‌ها، یافته‌ها و ماموریت‌های فضایی جدیدی را شاهد هستیم. در این مقاله، به مهم‌ترین این موارد که در سال ۱۳۹۷ روی داده است، به‌طور اختصار، اشاره خواهیم کرد.

امسال چشم همه‌ی جهانیان به ناسا بود تا مریخ‌پیمای خود را روی مریخ فرود آورد. این مریخ‌پیما در آذرماه امسال پس از طی مسیر ۴۸۵ میلیون کیلومتری در سطحی صاف در نزدیکی مدار استوای مریخ، فرود آمد. اینسایت در اردیبهشت ۱۳۹۷ ماموریت خود را شروع کرده بود و حدود شش و نیم ماه طول کشید تا فرود موفقیت‌آمیزی روی مریخ داشته باشد. به گفته‌ی دانشمندان ناسا این ماموریت بسیار مشکل بوده است؛ زیرا درصد موفقیت‌ ماموریت‌های مریخ ۴۰ درصد است. اینسایت پس از اینکه روی سطح مریخ فرود آمد، کمی منتظر ماند و سپس پنل‌های خورشیدی خود را برافراشت و اولین عکس خود را به زمین ارسال کرد. طی دو سال آینده، اطلاعات جذابی از این مریخ‌پیما به‌دست خواهد آمد.

 

در پاییز ۱۳۹۷ ناسا اعلام کرد که فضاپیمای خورشیدی پارکر رکورد نزدیک شدن به خورشید توسط فضاپیماهای ساخت بشر را می‌شکند. دفعه‌ی قبل در سال ۱۹۷۶ میلادی، فضاپیمای آمریکایی-آلمانی هلیوس۲ توانسته بود تا فاصله‌ی ۴۳ میلیون کیلومتری خورشید به آن نزدیک شود. مرداد امسال فضاپیمای پارکر به سمت خورشید پرتاب شد. طی ۷ سال آینده، این فضاپیما ۲۴ بار تا فواصل بسیار نزدیک به خورشید پرواز می‌کند تا از منبع انرژی عظیم خورشید اطلاعات ارزشمندی در اختیار دانشمندان قرار دهد. پارکر تا فاصله‌ی ۶.۱۲ میلیون کیلومتری خورشید به آن نزدیک می‌شود. دانشمندان انتظار دارند که این اتفاق در سال ۱۴۰۳ شمسی رخ دهد.

 

فضاپیمای کپلر ناسا پس از تقریباً یک دهه جستجوی سیاره‌ها در آسمان، آبان ۱۳۹۷ با تمام شدن سوخت آن خاموش شد. این فضاپیما با کشف هزاران سیاره‌ در خارج منظومه‌ی شمسی توانست تاریخ‌ساز باشد. کپلر سال ۱۳۸۷ به فضا پرتاب شد. تا قبل از آن دانشمندان توانسته بودند وجود تنها ۳۴۰ سیاره‌ی خارج از منظومه‌ی شمسی را تایید کنند، ولی کپلر ۲،۳۲۸ دنیای دیگر را به ما شناساند. هزینه‌ی ساخت و پرتاب کپلر حدود ۷۰۰ میلیون دلار بود و هدف آن پیدا کردن سیاره‌های مشابه زمین در کهکشان راه‌شیری بود.

 

مسن‌ترین مریخ‌پیمای ناسا سال گذشته ارتباط خود را با زمین از دست داد. این اتفاق به‌خاطر بروز طوفان شدید و ناپدید شدن خورشید و در نتیجه کم شدن توان آپورچونیتی، رخ داد. از تابستان امسال مریخ‌پیما نتوانست نور کافی برای تولید انرژی جذب کند. پس از اینکه یک ماه سیگنال‌های ارسالی به آن بدون پاسخ ماندند، گروه کنترل آن ناامید شده و به تلاش خود برای برقراری ارتباط با آن خاتمه دادند.
آپورچونیتی به همراه خواهر خود به نام «اسپیریت» در سال ۲۰۰۴ روی مریخ فرود آمدند. انتظار اولیه این بود که این دو مریخ‌پیما ۹۰ روز مریخی، روی مریخ زندگی کنند. هر روز مریخی ۴۰ دقیقه از روز زمینی طولانی‌تر است. دانشمندان انتظار داشتند پس از ۹۰ روز گرد و خاک باعث پوشانده شدن آن‌ها شده و ارتباط خود را با زمین از دست بدهند؛ ولی اسپیریت ۷ سال روی مریخ زندگی کرد و آپورچونیتی حدود ۱۵ سال اطلاعات بسیار خوبی از مریخ به زمین مخابره کرد. آپورچونیتی در سال دوازدهم زندگی خود روی مریخ یک مسافت ماراتن به‌طول ۴۲.۶۵ کیلومتری را طی کرد.

 

شاید اولین ستاره‌های متولد شده در جهان بتوانند شواهد دست اولی در مورد ماده‌ی تاریک به دانشمندان ارائه کنند. امسال ستاره‌شناسان اعلام کردند که ردپای اولین ستاره‌های جهان را پیدا کرده‌اند. سیگنال‌های موجود دارای شدتی دو برابر پیش‌بینی‌ها بود و نشان می‌داد که یا گاز هیدروژنی که جهان اولیه را پُر می‌کرد، سردتر از حد انتظار بوده است و یا تابش‌های زمینه‌ای گرم‌تر از تابش‌هایی بوده است که پس از انفجاربزرگ باقی مانده‌اند. این اثر ممکن است به‌خاطر وجود ماده‌ی تاریک بوده باشد.

مواد معمولی در طی ۱۳.۸ میلیارد سال پیش تا کنون، همیشه در حال گرم شدن بوده‌اند؛ ولی ماده‌ی تاریک در این زمان در حال سرد شدن است. وقتی ذرات این دو با یکدیگر برخورد می‌کنند، تبادل گرما دارند و گرما از جسم گرم‌تر به جسم سردتر حرکت می‌کند. از آن‌جا که در جهان اولیه هیچ چیزی برای گرم شدن گازهای موجود در آن نبوده است، گازها در اثر فعل و انفعال با ماده‌ی تاریک به سرعت سرد شده‌اند. در جهان امروزی این اثر به‌وسیله‌ی گرمای ستاره‌ها و تاثیرات اشعه‌ی ایکس، از اجسامی مانند سیاه‌چاله‌ها از کار افتاده است.

 

اوایل سال ۹۷ ستاره‌شناسان اعلام کردند که تلسکوپ هابل دورترین ستاره‌ی جهان را رصد کرده است؛ ستاره‌هایی که درون ابرنواخترها منفجر می‌شوند را می‌توان از فواصل دورتر رصد کرد. این ستاره در فاصله‌ی ۹ میلیارد سال نوری از زمین قرار دارد و نام آن «ایکاروس» است. با مقایسه‌ی فاصله‌ی این ستاره با زمین با عمر جهان، می‌توان به دوری آن، بیشتر پی برد.

برای کشف این ستاره از لنز گرانشی استفاده شده است؛ به این صورت که از اجسام بزرگی مانند یک خوشه‌ی کهکشانی برای خم کردن نور استفاده می‌شود و لنز گرانشی به‌عنوان یک عدسی ذره‌بین باعث روشن‌تر شدن اجسام تاریک از دید زمین می‌شود. معمولاً بزرگ‌نمایی رخ داده در حد ۵۰ برابر است، ولی راستای قرارگیری هابل و ایکاروس اجازه داد که این بزرگنمایی تا ۲۰۰۰ برابر اتفاق بیافتد.

 

در تابستان ۹۷ گروهی بین‌المللی از محققین ادعا کردند که دریاچه‌ای از آب مایع روی مریخ کشف کرده‌اند. این دریاچه زیر لایه‌های یخی قطب جنوب آن قرار داشته و شکل آن به‌صورت دایره‌ای است. دریاچه‌ی کشف شده دارای ۲۰ کیلومتر طول است و در عمق ۱.۶ کیلومتری سطح مریخ قرار دارد. دانشمندان تخمین می‌زنند که عمق آن تا ۹ متر برسد. آن‌ها احتمال می‌دهند که آب این دریاچه حاوی فلزات سنگین باشد و نتوان برای زندگی بر آن تکیه کرد. کشف این دریاچه به کمک رادار مدارگرد آژانس فضایی اروپا ممکن شده است.

 

نوشته: امید محمدی – مجله علمی ایلیاد