چرا فضانوردان، پس از ماموریت‌های فضایی تبخال می‌زنند؟
چرا فضانوردان، پس از ماموریت‌های فضایی تبخال می‌زنند؟
مجله علمی ایلیاد - بر اساس مطالعه‌ای جدید، حضور در فضا می‌تواند اثرات عجیبی بر روی بدن بگذارد؛ برای مثال می‌تواند ویروس‌های غیرفعال تبخال را مجدداً به کار بیندازد. در این مطالعه، مشخص شد که بیش از نیمی از فضانوردان در عملیات شاتل فضایی یا ایستگاه فضایی بین‌المللی، با فعال‌سازی دوباره‌ی ویروس تبخال مواجه می‌شوند؛ در این بین، آبله مرغان و تبخال دهانی هم گزارش شده است. فعال‌سازی دوباره به این معنا است که ویروس دوباره شروع به تکرار و تکثیر می‌کند، اما لزوماً باعث بروز علائمی ویژه نمی‌شود. وقتی فردی به ویروس تبخال آلوده می‌شود، تا همیشه این ویروس در بدنش باقی می‌ماند؛ اما عمدتاً به‌صورت غیرفعال یا خاموش خواهد بود. علائم این ویروس زمانی نمایان می‌شود که به حالت فعال درآید. خوشبختانه، تعداد بسیار معدودی از فضانوردان در اثر فعال‌سازی دوباره‌ی این ویروس به علائم آن دچار شده‌اند. اما محققان همچنان ابراز نگرانی می‌کنند، زیرا با مدت‌زمانی که فضانوردان در فضا سپری می‌کنند، احتمال ابتلا به این ویروس هر لحظه رو به افزایش می‌گذارد. یعنی فعال‌سازی دوباره‌ی ویروس می‌تواند در عملیات‌های طولانی‌مدت مثل سفر به سیاره‌ی مریخ برای فضانوردان مخاطرات زیادی را به همراه داشته باشد.
محققان در طی مقاله‌ای که اخیراً در مجله‌ی Frontiers in Microbiology منتشر شد، این چنین نوشته‌اند: «در نهایت، اطلاعات گردآوری شده از مطالعات فضایی به ما کمک خواهد کرد تا خودمان را به شکل بهتری آماده کرده و عملیات‌های مناسبی برای کاوش‌های فضایی طراحی کنیم؛ به‌ویژه عملیاتی که به مقصد مریخ انجام خواهند شد. فعال‌سازی دوباره‌ی ویروس‌های خاموش در طی اینگونه عملیات می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات پزشکی را افزایش دهد. افزون بر این، حتی اگر فضانوردان خودشان متوجه علائم ویروس در بدن‌شان نشوند، می‌توانند دیگران را هم آلوده کنند.»
ویروس‌های تبخال به خانواده‌ای از ویروس‌ها به‌نام «هرپس ویریاد» تعلق دارند؛ این خانواده شامل ویروس‌هایی می‌شود که در بروز تبخال تناسلی و دهانی، ویروس مربوط به آبله مرغان، توفال، یاخت آماس و ویروس اپشتین‌بار نقش دارند. وقتی فردی در ابتدا به این ویروس‌ها آلوده می‌شود، ویروس‌ها در حالت خاموش و غیرفعال باقی می‌مانند، اما بعدها می‌توانند دوباره فعال شوند؛ به‌ویژه در زمان استرس. پروازهای فضایی نیز از جمله محیط‌های تنش‌زا و استرس‌آور برای فضانوردان هستند؛ چرا که آن‌ها در معرض گرانش، تابش‌های کیهانی و نیروی‌های شدید گرانشی در طول تِیک‌آف و فرود قرار می‌گیرند.
«ساتیشا متا» نویسنده‌ی اصلی مقاله و محقق در مرکز پرواز جانسون ناسا در هیوستون، می‌گوید: « فضانوردان با عوامل تنش‌زای آشناتری هم دست و پنجه نرم می‌کنند؛ مثل انزوای اجتماعی، محبوس‌شدگی و تغییر در برنامه‌های خواب. این عوامل تنش‌زا در دستگاه ایمنی فضانوردان هم اثرات منفی بر جای می‌گذارند. در طول پروازهای فضایی، سلول‌های دستگاه ایمنی فضانوردان کارایی خود را تا حد قابل توجهی از دست می‌دهد و این ناکارآمدی می‌تواند حتی تا ۶۰ روز پس از پایان عملیات هم تداوم داشته باشد.» محققان به تجزیه و تحلیل بزاق، خون و نمونه‌های ادرار فضانوردان پرداخته و دریافتند که در طول پروازهای فضایی، هورمون‌های استرس افزایش پیدا می‌کند و این هورمون‌ها دستگاه ایمنی را سرکوب می‌کنند.
این شرایط دست به دست هم می‌دهند تا سرانجام ویروس تبخال برای خود جا باز کرده و دوباره فعال شود. از میان ۸۹ فضانوردی که در پروازهای کوتاه شاتل فضایی حضور داشتند، ۵۳ درصد نشانه‌های فعال شدن دوباره‌ی تبخال را در بزاق یا نمونه‌ی ادرار داشتند. این میزان در افرادی که پروازهای فضایی طولانی‌تری داشتند، بیشتر بود و به ۶۱ درصد رسید. اما تنها ۶ فضانورد به علائم ناشی از فعال‌سازی مجدد ویروس تبخال دچار شده بودند. در پروازهای فضایی طولانی‌تر، احتمال بروز علائم شدیدتر از این هم، دور از انتظار نیست. پس حتی شرایط برای از کارافتادگی اندام‌ها و مشکلات دیداری و شنیداری هم می‌تواند فرآهم شود. پس محققان در تلاش هستند تا روش‌هایی را برای پیشگیری از فعال‌سازی دوباره‌ی ویروس پیدا کنند تا پروازهای فضایی با موفقیت کامل به پایان برسند و سلامت فضانوردان هم در طول این پروازها، تضمین گردد.
نوشته: ریچل رتنر
ترجمه: منصور نقی‌لو – مجله علمی ایلیاد