آیا در مریخ هم خورشیدگرفتگی رخ می‌دهد؟

مجله علمی ایلیاد - دیدن خورشیدگرفتگی بر روی زمین بسیار شگفت‌انگیز است، ولی این تنها سیاره‌ی ما نیست که این موضوع را تجربه می‌کند؛ بلکه سیارات دیگر نیز با آن روبه‌رو می‌شوند. مریخ‌پیمای کنجکاوی ناسا که اکنون بر روی سیاره‌ی سرخ پناه گرفته است، در ماه مارس ۲۰۱۹، نه یک‌بار، بلکه دو بار خورشیدگرفتگی روی مریخ را ثبت کرد. در این مدت زمان، هر دو قمر مریخ به‌نام‌های «فوبوس» و «دیموس» از جلوی خورشید گذشتند و باعث خورشیدگرفتگی روی مریخ شدند. وقتی کاوشگر کنجکاوی برای اولین بار در سال ۲۰۱۲ بر روی مریخ فرود آمد، به همراه خود «عینک‌های کسوف» متعلق به آزمایشگاه پیشرانه‌ی جت را نیز به همراه داشت و با داشتن آن‌ها قادر بود، مستقیماً به خورشید چشم بدوزد.

هر روز بر روی مریخ «سول» نام دارد که ۲۴ ساعت و ۳۷ دقیقه طول می‌کشد. در مارس ۲۰۱۷، سول ۲،۳۵۰ ماموریت کاوشگر کنجکاوی، عبور کوچک‌ترین قمر مریخ «دیموس» را از جلوی خورشید به ثبت رساند. دیموس بسیار کوچک است و بیشتر به سیارک شبیه است. قطر آن حدود ۲.۳ کیلومتر است. بنابراین جلوی خورشید قرار گرفتن آن‌را نمی‌توان خسوف کامل نامید. البته همین مقدار نیز ارزش آن‌را دارد که مورد مطالعه‌ی بیشتر قرار گیرد و مدار‌های عجیب و غریب آن بیشتر آنالیز شوند. به‌عنوان مثال، اولین باری که یک مریخ‌پیما تلاش کرد از دیموس تصویربرداری کند، دانشمندان دریافتند که ماهواره‌ی کوچک آن‌ها ۴۰ کیلومتر از مکانی که فکر می‌کردند فاصله دارد.

در روز ۲۶ مارس، سول ۲،۳۵۹، کنجکاوی توانست عبور برادر بزرگ‌تر دیموس، یعنی فوبوس را از جلوی خورشید ثبت کند. فوبوس ۱۱.۵ کیلومتر قطر دارد و روزانه سه‌بار از فاصله‌ی تقریبی ۶۰۰۰ کیلومتری مریخ دور آن می‌چرخد. این فاصله از فاصله‌ی قمرهای دیگر نسبت به سیارات آن‌ها در منظومه‌ی‌شمسی کمتر است. در واقع فوبوس هر ۱۰۰ سال، حدود ۱.۸ متر به مریخ نزدیک‌تر می‌شود. با این نرخ نزدیک شدن، طی ۵۰ میلیون سال آینده، فوبوس یا روی مریخ سقوط می‌کند و یا به‌عنوان یک حلقه‌، اطراف آن پراکنده می‌شود.

کنجکاوی و اجداد آن، تا کنون ۴۰ بار خورشیدگرفتگی توسط فوبوس و ۸ بار توسط دیموس را ثبت کرده‌اند و هر بار دانشمندان دانسته‌های خود از مریخ را به‌روزرسانی کرده‌اند. «مارک لمون» از گروه کنجکاوی، می‌گوید: «رصدهای بیشتر باعث کشف جزئیات بیشتر از مدارهای مختلف مریخ می‌شود. این مدارها در پاسخ به تغییرات کشش گرانشی مریخ، مشتری و یا حتی قمر‌های مریخ در طول زمان تغییر می‌کنند.»

نوشته: کتی ایوانس
ترجمه: امید محمدی – مجله علمی ایلیاد