چه کسی اولین بار در ماه رفع حاجت کرد؟!
چه کسی اولین بار در ماه رفع حاجت کرد؟!
مجله علمی ایلیاد - وقتی پنجاه سال پیش در روز بیستم جولای ۱۹۶۹، آپولو ۱۱ در ماه فرود آمد، «نیل آرمسترانگ» و «باز آلدرین» اولین افرادی بودند که بر سطح ماه پای گذاشتند، اما آن‌ها می‌بایست که یک‌سری کارهای راحتی را که در زمین انجام می‌دادند، در ماه هم انجام دهند تا فرود در آن‌جا با سهولت صورت بگیرد. مهندسان ناسا مشغول بررسی این بودند که چطور فضانوردان را به ماه فرستاده و از آن بازگردانند؛ بدون اینکه زحمت طراحی یک دستشویی را برای عملیات آپولو در دهه‌ی ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ به خود بدهند. در حقیقت، اولین دستشویی در شاتل فضایی و در دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی نصب و راه‌اندازی شد. البته یک دستشویی هم در ایستگاه فضایی اسکای‌لب در دهه‌ی ۱۹۷۰ تعبیه شده بود، اما کارایی و شمایل مناسبی نداشت و شبیه سوراخی در دیوار بود و فضانوردان مجبور بودند مدفوع خود را در یک محفظه‌ی خاص خشک کنند.
یکی از گزارش‌های رسمی ناسا در خصوص عملیات فضایی آپولو این چنین گفته است: «تخلیه‌ی مدفوع و ادرار از جمله جنبه‌های ناخوشایند و آزاردهنده‌ی سفرهای فضایی بوده است؛ این مساله از همان آغاز پروازهای فضایی سرنشین‌دار به یک چالش بزرگ تبدیل شده است.»
در طول ماموریت آپولو ۱۱، به مانند سایر عملیات آپولو، فضانوردان مجبور بودند با کیسه‌ای متعفن رفع حاجت کنند. در زیر به جزئیات این فرآیند خواهیم پرداخت. مدفوع انسان در فضا با یک سیستم کیسه‌ای پاکسازی می‌شود. فضانوردان برای دفع ادرار از چیزی استفاده می‌کردند که شباهت زیادی به کاندوم داشت و آن‌ها هر روز آن‌را تعویض می‌کردند. سیستمی هم وجود نداشت که مناسب دفع ادرار برای بانوان باشد، چرا که مردان فضانوردان آپولو را تشکیل می‌دادند. اغلب سرریز ادرار هم غیرقابل اجتناب بود. در عملیات آپولو، فضانوردان به درون کیسه‌ای ادرار می‌کردند که در یک کیف مخصوص تخلیه می‌شد. فرآیند دفع مدفوع در فضا هم چندان خوشایند نبود.
در گزارش ناسا آمده است: «در نبود سیستمی که بتواند ابزارهای مناسبی را برای دفع مدفوع از بدن فراهم نماید، باید بر سیستم خیلی پایه‌ای تکیه می‌کردیم که برای جمع‌آوری مدفوع در پروازهای فضایی به‌کار می‌آید. وسیله‌ی به‌کار گرفته شده، کیسه‌ی پلاستیکی بود که مدفوع را در خود جای می‌داد.»
این کیسه‌ی مخصوص که فضانوردان از آن استفاده می‌کردند، با محفظه‌ای برای کاغذ توالت کامل شد. یک بخش پوشش انگشت هم در آن وجود داشت که فضانوردان به هنگام بردنِ کیسه به سمت باسن خود، دست‌شان کثیف نشود. البته قرار دادن این کیسه در جای مناسب خود، به‌طوری که فرآیند دفع به خوبی صورت بگیرد، همیشه کار ساده‌ای نبود و فضانوردان گاهی به دردسر می‌افتادند. یکی از فضانوردان آپولو تخمین زد که کل فرآیندِ رفتن به دستشویی تقریباً ۴۵ دقیقه به‌طول می‌انجامید. در طول عملیات آپولو ۱۰ در ماهِ می ۱۹۶۹، فضانورد «تام استفورد» هشداری را اعلام کرد؛ فوراً به من یه دستمال بدهید. یک تکه مدفوع در هوا شناور مانده است.»
ناسا نیز اصرار داشت که فضانوردان مدفوع‌شان را برای انجام آزمایش با خود به زمین بیاورند. پس از اینکه فضانوردان آپولو کارشان را به پایان رساندند، مجبور بودند مدفوع را به گونه‌ای بسته‌بندی کرده و داخل محفظه بگذارند. شرایطی فراهم شده بود که مدفوع با درجه‌ی ایمنی خوبی به زمین برسد. در گزارش ناسا آمده است که مشکل بوی مدفوع در عملیات آپولو وجود داشته است. در این گزارش همچنین آمده است: «در کل، اگر از دیدگاه مهندسی به قضیه نگاه کنیم، سیستم مدیریت مدفوع در عملیات آپولو به شکل رضایت‌بخشی عمل کرد. اما از دیدگاه پذیرش خدمه، باید نمره‌ی خیلی پایینی به این سیستم داد.»
از آن‌جا که رفع حاجت در فضا کاری مشمئزکننده، طاقت فرسا، متعفن و زمان‌بر بود، فضانوردان قبل از پرتاب به فضا با خود روان‌کننده‌هایی برمی‌داشتند یا بر داروهایی تکیه می‌کردند که روند کارکرد روده‌های‌شان را کُند کند. وقتی فضانوردان آپولو فضاپیمای خود را ترک کردند، یک سیستم گنجایش مدفوع پوشیده بودند که عملاً نقش پوشک بچه را ایفا می‌کرد. البته مشخص نیست که آرمسترانگ و آلدرین از آن سیستم‌ها در مدت حضور ۲۱ ساعت و ۳۶ دقیقه‌ای‌شان در ماه استفاده خوبی کردند یا خیر، اما آلدرین مدعی شده که اولین نفری بوده که در جرم سماوی دیگری رفع حاجت کرده است!