آیا ما انسان‌ها در بین موجودات خیلی خاص هستیم؟

مجله علمی ایلیاد - بر اساس تحقیقاتی که اخیراً انجام شده است، گوریل‌ها در جوامعی با ساختار اجتماعی پیچیده زندگی می‌کنند که روابط حسنه‌ای بین خویشاوندان دور وجود دارد. نتایج این تحقیقات در مجله‌ی Proceedings of the Royal Society B چاپ شده است و نشان می‌دهد که شاید ساختار اجتماعی مشاهده‌شده در انسان‌ها خیلی قبل‌تر از چیزی که تصور می‌شد تکامل یافته‌ و احتمالاً محصول تکامل مغز اجتماعی مختص نسل بشر نیست.

گروه تحقیقاتی به سرپرستی دکتر «رابین موریسون» از داده‌های جمع‌آوری‌شده طی شش سال از دو سایت مطالعاتی در جمهوری کنگو، تغییرات اجتماعی رخ داده در جوامع گوریل‌های غربی سرزمین‌های پست را بررسی کرده‌اند. آن‌ها می‌گویند: «گوریل‌ها یا در خانواده‌های کوچک زندگی می‌کنند که یک نر اصلی و چندین ماده به همراه فرزندان آن‌ها وجود دارد و یا نرها به‌صورت مجرد زندگی می‌کنند. ما از الگوریتم آماری برای برملا کردن الگوهای رابطه‌ی بین گروه‌های فامیلی و مجردها استفاده کردیم. با آنالیز تناوب و مدت زمان ارتباطات موجود توانستیم لایه‌های اجتماعی پنهان را کشف کنیم.»

دانشمندان دریافتند که فراتر از خانواده، روابط منظمی بین حدود ۱۳ گوریل وجود دارد که نشان‌دهنده‌‌ی خانواده‌ی گسترده‌تری است که در انسان‌ها عمه، خاله، پدربزرگ و مادربزرگ و عموزاده‌ها هستند. فراتر از این ارتباطات، رابطه‌ی خاصی بین ۳۹ گوریل وجود دارد؛ به نحوی که به‌نظر می‌رسد یک گروه منسجم را تشکیل داده‌اند که با هم وقت می‌گذرانند، ولی الزاماً با یکدیگر فامیل نیستند. دانشمندان می‌گویند که بالغ بر ۸۰ درصد ارتباطات مشاهده شده بین فامیل‌های دور و یا حتی گوریل‌هایی بوده که اصلاً نسبت خانوادگی نداشته‌اند.

دکتر موریسون می‌گوید: «گوریل ماده زمان خود را در گروه‌های متعددی می‌گذراند و باعث می‌شوند فرزندان نر آن‌ها در بین همسن‌های خود رشد کنند. ارتباطی که بین آن‌ها وجود دارد، همان ارتباطی است که بین بزرگ‌ترها دیده می‌شود.»

اگر در موارد خاص، تعداد زیادی از نرهای مجرد از خانواده‌های خود خارج شوند، ولی هنوز به اندازه‌ای توانایی نداشته باشند که تشکیل خانواده دهند، با یکدیگر گروه مجردی می‌سازند. دکتر موریسون می‌گوید: «گوریل‌های غربی معمولاً مسافت‌های طولانی را طی می‌کنند تا از گیاهان متنوعی تغذیه کنند که این گیاهان به نُدرت میوه‌دار هستند. اگر این گوریل‌ها با هم گروه تشکیل دهند پیدا کردن این نوع گیاهان ساده‌تر است. گوریل‌ها بیشتر طول عمر بچگی خود را نزد خانواده می‌گذرانند و به این ترتیب، فرصت مناسبی برای یادگیری نحوه‌ی گشتن به دنبال غذا دارند. ارتباطات اجتماعی آن‌ها باعث همکاری و خِرَد جمعی برای پیدا کردن غذا می‌شود.»

گروه‌های کوچک دیگری از پستانداران مانند میمون‌های دُم‌کوتاه، نهنگ‌های دندان‌دار و فیل‌ها نیز همین ساختار اجتماعی مانند انسان‌ها را دارند. تا کنون تصور بر این بود که جامعه‌ی انسانی برای تکامل نیاز به هوش اجتماعی داشته است که مختص انسان‌ها است، ولی مورد گوریل‌ها نشان می‌دهد که پیچیدگی اجتماعی انسان‌ها خیلی قبل‌تر رخ داده است. یافته‌های کنونی نشان می‌دهد که گوریل‌ها حیوانات باهوش و پیچیده‌ای هستند و شاید انسان‌ها آنقدر که فکر می‌کنند، خاص نباشند.