آیا خوردن آب‌معدنی مضر است؟ شایعه یا واقعیت؟!
آیا خوردن آب‌معدنی مضر است؟
مجله علمی ایلیاد - مدتی طول کشید تا متوجه شویم، اما اکنون واضح است که آلودگی پلاستیکی در همه جا وجود دارد؛ در هوایی که نفس می‌کشیم، در غذایی که می‌خوریم و در آبی که می‌نوشیم. اخیراً تحقیق نگران‌کننده‌ای نشان داد که بیش از نود درصد از معروف‌ترین آب معدنی‌های جهان حاوی مقادیر کمی پلاستیک هستند. در برخی موارد، میزان غلظت آن به ۱۰،۰۰۰ ذره در لیتر می‌رسید.
سازمان جهانی بهداشت که از این نتایج شوکه شده بود، تصمیم گرفت بررسی ایمنی آب‌ها را آغاز کند. اگر انسان‌های سراسر جهان روزانه این میکروپلاستیک‌ها را ببلعند، باید بدانیم که چه اتفاقاتی می‌تواند برای بدن ما بیافتد. اکنون نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل محققان منتشر شده است، اما آن‌قدر خوشایند نیست. با توجه به داده‌های کم و ناکافی در مورد خطر و قرار گرفتن در معرض آن، نویسندگان فقط توانستند ۹ مطالعه‌ی مربوط به میکروپلاستیک در آب آشامیدنی را بررسی کنند و البته بسیاری از این‌ها به نوعی غیرقابل اعتماد بود.
«ماریا نیرا» مدیر بهداشت عمومی سازمان جهانی بهداشت، می‌گوید: «ما باید فوراً در مورد تاثیر میکروپلاستیک‌ها بر سلامت انسان‌ها، اطلاعات بیشتری به‌دست آوریم، زیرا میکروپلاستیک‌ها همه جا هستند، از جمله در آب آشامیدنیِ ما. بر اساس اطلاعات محدودی که داریم، به‌نظر می‌رسد که میزان فعلیِ میکروپلاستیک‌ها در آب آشامیدنی خطری برای سلامتی ندارد. اما باید اطلاعات بیشتری در این مورد به‌دست آوریم.»
کمبود داده، هرگونه استنتاجِ قوی و موثقی را دشوار می‌سازد. این بررسی شامل مطالعاتی بود که برای گزارش اندازه‌های میکروپلاستیک، روش‌های متفاوت و ابزارهای نمونه‌برداری و تجزیه و تحلیل از محدودیت‌های مختلفی استفاده کرده بودند.
علاوه بر این، اگرچه داده‌های قابل اعتماد در مورد میکروپلاستیک‌ها به طور کلی محدود است، اما حتی مطالعاتِ کمی به تاثیرات خاص آن‌ها بر سلامت انسان پرداخته‌اند. امروز تحقیقات در زمینه‌ی میکروپلاستیک در مراحل ابتدایی است، اما نتایج حاصل از گزارش سازمان جهانی بهداشت برخی الگوهای اولیه‌ی جالب را برجسته می‌کند. به عنوان نمونه، این بررسی نشان داد که ذرات پلاستیکی بزرگ با اندازه‌ی معمولاً بیش از ۱۵۰ میکرومتر، در مقایسه با ذرات کوچک‌تر، کمتر در آب آشامیدنی یافت می‌شوند و برخی از کوچکترین ذرات، بزرگتر از یک میکرومتر نیستند.
صرفاً وجود پلاستیک در آب‌های ما به این معنی نیست که حتماً برای سلامتی انسان مضر است. پلیمرهای پلاستیک به طور کلی سمیت کمی دارند و نتایج اولیه نشان می‌دهد که جذب آن‌ها توسط روده نیز بسیار کم است. با این وجود یک سری مطالعات نگران‌کننده در مورد مصرف پلاستیک توسط ما انسان‌ها، سوالات و نگرانی‌های اصلی و مهمی را در بین مردم ایجاد کرده است. اگر میکروپلاستیک‌ها بتوانند وارد روده شوند، این احتمال وجود دارد که مواد سمی یا افزودنی‌های شیمیایی آزاد کنند و موجب استرس اکسیداتیو یا حتی سرطان شوند.
مطالعات معدودی که تا کنون انجام شده هیچ چیز نگران‌کننده‌ای نشان نمی‌دهند، اما بیشتر این مطالعات بر ذرات بزرگتر پلاستیک تمرکز داشته‌اند نه بر نانوذرات. گزارش سازمان جهانی بهداشت نتیجه می‌گیرد که امکان هیچ‌گونه نتیجه‌گیریِ موثق و واقعی در مورد سمیت مربوط به قرار گرفتن در معرض میکروپلاستیک‌ها از طریق آب آشامیدنی، به ویژه برای کوچکترین ذرات وجود ندارد؛ هیچ اطلاعات قابل اعتماد و موثقی ادعای نگرانی نکرده است.»
در حالی که این نتیجه‌گیریِ اولیه تا حدی آرامش‌بخش است، اما هنوز دلایل زیادی برای بررسیِ بیشتر این موضوع وجود دارد. نویسندگان این گزارش اعتراف می‌کنند که وضع فعلی خیلی خوب نیست و از محققان می‌خواهند مطالعات بهتر و قابل اعتمادتری طراحی کنند تا بفهمند که پلاستیک چگونه بر سلامتی ما تاثیر می‌گذارد و چگونه می‌توان با اطمینان و به‌طور ایمن آن‌را از آب آشامیدنی خود حذف کرد.
«استورات خان» مهندس عمران و محیط زیست دانشگاه نیوساوت ولز که در این پژوهش مشارکتی نداشت، می‌گوید: «پیام اصلی برای مسئولان آب این است که نگرانی‌ها در مورد میکروپلاستیک‌ها در آب آشامیدنی نباید منابع یا توجه به چیزهایی که موجب خطرات واقعی بهداشت عمومی در آب آشامیدنی می‌شوند را منحرف کند. این چیزها شامل میکرواُرگانیسم‌هایی نظیر ویروس‌ها و باکتری‌ها و نیز برخی آلاینده‌های شیمیایی نظیر سرب هستند.»
با این حال، دیگر محققان تصور می‌کنند این گزارش بسیار شاده انگارانه است. «پاول هاروی» دانشمند محیط‌زیست دانشگاه مک کواری، می‌گوید این بررسی‌ها حاصل این تفکر است که «فقدان داده، فقدان مشکل را ایجاد می‌کند.»
هاروی که در این پژوهش شرکت نکرده و می‌گوید: «اگرچه دیدن اینکه سازمان جهانی بهداشت رهبری چنین مساله‌ای را بر عهده گرفته و چنین بررسی بزرگ‌مقیاسی روی میکروپلاستیک‌ها در آب آشامیدنی انجام می‌دهد دلگرم‌کننده است، اما نتیجه‌گیری‌های آن‌ها می‌توانست بهتر باشد. این گزارش، کمبود تحقیق و دانش بعدی هم در مورد تاثیرات هضم میکروپلاستیک‌ها بر سلامت و هم در مورد تاثیرات میکروپلاستیک‌ها در آب آشامیدنی را برجسته می‌سازد، اما با این حال در این مورد که میکروپلاستیک‌ها در آب آشامیدنی هیچ نگرانی بهداشتی و سلامتی ندارند، در اشتباه است.»
تا زمانی که داده‌های قابل اعتمادی به دست نیاوریم، تاثیرات میکروپلاستیک‌ها بر سلامتی فقط بر اساس حدس و گمان افراد خواهد بود.