شباهت شگفت‌آور زمین و مریخ
شباهت شگفت‌آور زمین و مریخ
مجله علمی ایلیاد - به گفته‌ی یک تیم متشکل از محققان بین‌المللی که محققان دانشگاه کالج زمین‌شناسی A&M واقع در تگزاس نیز در آن مشارکت داشتند، مریخ روزگاری دریاچه‌های نمکی داشت که مشابه دریاچه‌های نمک واقع بر روی سیاره‌ی زمین بودند و دوره‌های مرطوب و خشک متمادی را پشت سر می‌گذاشتند.
«ماریون ناچون» یکی از پژوهشگران دارای مدرک فوق دکترای گروه زمین‌شناسی و ژئوفیزیک تگزاس A&M و همکارانش کار خود را در مجله‌ی Nature Geoscience منتشر کردند. این تیم سطح مریخ را در منطقه‌ی دهانه‌ی گیل مورد بررسی قرار دادند. دهانه‌ی گیل یک منطقه‌ی سنگی بزرگ به طول تقریبی ۱۰۰ کیلومتر است که توسط مریخ‌نورد ناسا به‌عنوان بخشی از ماموریت آزمایشگاه علوم مریخ‌شناسی از سال ۲۰۱۲ تاکنون مورد کاوش قرارگرفته است.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که بیش از ۳ میلیارد سال پیش یک دریاچه‌ی نمکی در دهانه‌ی گیل وجود داشته است. این دریاچه دستخوش یک دوره‌ی خشکسالی قرارگرفته که به‌طور بالقوه با خشک شدن جهانی مریخ مرتبط است. دهانه‌ی گیل حدود ۳.۶ میلیارد سال پیش وقتی‌که یک شهاب‌سنگ عظیم به سطح مریخ برخورد کرد و دهانه‌ی بزرگی را بر روی آن ایجاد کرد شکل گرفت.
ناچون می‌گوید: «از آن زمان تاکنون، سطح این منطقه قادر است اپیزودهای مختلف تاریخ مریخ را شرح دهند. همان‌طور که مطالعات نشان داده‌اند دهانه‌ی گیل علائمی را در خود دارد که نشان می‌دهند درگذشته آب مایع در این نواحی وجود داشته و همان‌طور که ما می‌دانیم، آب ماده‌ی اصلی زندگی میکروبی است.» البته سرانجام پس از طی دوره‌های خشک‌شدگی متعدد، حوضچه‌های نمکی زیادی در این نواحی شکل گرفتند. تخمین این موضوع که این حوضچه‌ها دارای چه وسعتی بودند دشوار است، اما می‌توان گفت که دریاچه‌های نمکی برای مدت‌زمان طولانی یعنی حداقل تا صدها یا شاید ده‌ها هزار سال پیش در این دهانه وجود داشتند.
چه اتفاقی برای این دریاچه‌های نمکی افتاد؟
ناچون اظهار داشت که مریخ احتمالاً با گذشت زمان خشک‌تر و خشک‌تر شده و سپس میدان مغناطیسی سیاره‌ای خود را ازدست‌داده که همین امر باعث شده در طی میلیون‌ها سال بعد در معرض باد و تابش‌های خورشیدی قرار گیرد. با نازک‌تر شدن جو این سیاره، فشار موجود بر روی سطح کمتر شد و لذا دیگر شرایط لازم برای حفظ آب مایع‌بر روی سطح وجود نداشت. بنابراین آب مایع به‌تدریج تبخیر شد.
اعتقاد بر این است که حوضچه‌های نمکی موجود بر روی مریخ شبیه به حوضچه‌های نمکی موجود بر روی سیاره‌ی زمین بودند و به‌ویژه با حوضچه‌های نمکی منطقه‌ای به نام «التیپلانو» که در نزدیکی مرز بولیوی و پرو قرار دارد، همخوانی بیشتری داشتند.
ناچون می‌گوید: «التیپلانو یک فلات مرتفع و خشک است که سبب می‌شود رودخانه‌ها و نهرهای موجود در این منطقه کوهستانی وارد دریا نشوند، بلکه به حوضچه‌های بسته‌ای منتهی شوند، مشابه همان ساختاری که درگذشته در دهانه‌ی گیل وجود داشته. چنین هیدرولوژی‌ای باعث ایجاد دریاچه‌هایی می‌شود که سطح آب آن‌ها به شدت تحت تاثیر آب‌وهوا قرار دارد. در طی دوره‌های خشکسالی دریاچه‌های التیپلانو به دلیل تبخیر، کم‌عمق می‌شوند و گاهی اوقات حتی کاملاً خشک می‌گردند. علاوه بر این بیشتر بخش‌های التیپلانو عاری از هرگونه پوشش گیاهی است که باعث می‌شود این منطقه بیشتر شبیه مریخ باشد. این مطالعه نشان می‌دهد که دریاچه‌ی باستانی موجود در دهانه‌ی گیل قبل از اینکه مجدداً پُر شود حداقل یک اپیزود خشک شدن را پشت سر گذاشته. همچنین ممکن است که این دریاچه به حوضچه‌های جداگانه‌ای تقسیم‌شده باشد و لذا این حوضچه‌ها دستخوش تبخیر بیشتری شده باشند.»
از آنجا که تاکنون فقط یک مکان در طول مسیر مریخ‌نورد ما چنین تاریخچه‌ی خشک‌شدگی را نشان داده، ناچون می‌گوید که ممکن است دوره‌های خشکسالی دریاچه‌ای بیشتری قبل از اینکه آب‌وهوای مریخ همانند امروز خشک شود، رخ داده باشند. ناچون در پایان سخنانش می‌گوید: «این شواهد می‌توانند نشان دهند که آب‌وهوای مریخ در طولانی‌مدت و به‌تدریج چنین خشک و بی‌حاصل شده است، لکن هنوز هم می‌تواند شرایط لازم برای یک چرخه‌ی دریاچه‌ای را فراهم کند. این نتایج حاکی از آن هستند که آب‌وهوای سال‌های دور مریخ دارای دوره‌های متناوب مرطوب و خشک بوده است. علاوه بر این، این شواهد می‌توانند در مورد انواع عناصر شیمیایی که در آب مایع موجود در سطح مریخ موجود بود، نوسانات محیطی و حیات مریخ جزئیاتی را در اختیار ما قرار دهند.