ماه و اثر آن بر زمین

در رابطه با پیدایش ماه فرضیات مختلفی ارائه شده است. برخی معتقدند نیروهای جزر و مدی ناشی از جاذبه خورشید باعث شده اند که قسمتی از گوشته زمین جدا شود و ماه تشکیل شود. عده ای دیگر گمان می کنند زمین و ماه در مجاورت یکدیگر و از ماده واحدی تشکیل شده اند. دانشمندان دیگری عنوان می کنند ماه به طور جداگانه ای و در محلی دیگر تشکیل یافته و سپس به وسیله زمین جذب و در مدار امروزی قرار گرفته است. فرضیه دیگر این است که ماه به وسیله حلقه ای از مواد سیاره ای که به دور زمین در گردش بوده اند تشکیل شده است. طبق این فرضیه حلقه اولیه ای که ماه را تشکیل داده شبیه به حلقه های زحل ولی متراکم تر از آن بوده است و در فاصله ای برابر 5 تا 8 برابر شعاع زمین دور آن در گردش بوده است.. اما فرضیه دیگری نیز وجود دارد که بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و بر اساس آن گفته می شود ماه بر اثر برخورد جسمی به اندازه سیاره مریخ به زمین تشکیل شده است و غباری که از این حادثه بوجود آمد در اطراف زمین پراکنده گردید و پس از مدتی با هم ادغام گشته و ماه را تشکیل داده اند.

 

زمین با نیروی گرانش ماه را به سوی خود می‌کشد. اگر انسان ماه را که در حقیقت بی وقفه به دور سیاره ما می‌چرخد، از گردش باز می‌داشت، ماه فقط برای مدت کوتاهی ثابت می‌ایستاد، آنگاه با سرعتی فزاینده به سمت زمین می‌شتافت و در نهایت با آن برخورد می‌کرد. البته این اتفاق هیچ گاه نخواهد افتاد. ماه از همان زمان های اولیه با سرعتی برابر 3659 کیلومتر در ساعت به دور زمین در حال گردش بوده ‌است. در اثر این حرکت گردشی، یک نیروی گریز از مرکز به سمت خارج ایجاد می‌شود که درست به اندازه نیروی گرانش زمین که به سمت داخل کشش دارد است. این دو نیروی مخالف، اثر یکدیگر را بطور متقابل خنثی می‌کنند، به نحوی که ماه هموراه بر مدار خود باقی می‌ماند.

 

فرضیه  که بیشتر مورد توجه قرار گرفته این است که ماه بر اثر برخورد جسمی به اندازه سیاره مریخ به زمین تشکیل شده است و غباری که از این حادثه بوجود آمد در اطراف زمین پراکنده گردید و پس از مدتی با هم ادغام گشته و ماه را تشکیل داده اند. در سال 1372/1993 «جکوس لاسکار» (Jacques Laskar) و همکارانش از رصدخانه پاریس نشان دادند که ماه به حفظ انحراف محور زمین کمک می‌کند تا در مقابل جاذبه مشتری تاب بیاورد. طبق محاسبه محققان، اگر ماه وجود نداشت مشتری انحراف 23 درجه زمین را تحت تاثیر قرار می‌داد و آن را 0 الی 85 درجه منحرف می‌کرد. این تغییر محور زمین منجر به تغییرات شدید آب و هوایی زمین شده و زمین را به مکانی طاقت فرسا برای بقای ساکنین‌اش می ساخت.

 

می‌دانیم که محور تقارن زمین در طی سال‌ها در حال تغییر است و همچون فرفره‌ای از قسمت بالا در حال تلوتلو خوردن است. بدون کششی که از جانب ماه به زمین وارد می‌شود این تغییر در محور تقارن آهسته‌تر شده و بخاطر تاثیرات مشتری دچار سرگردانی می‌شد.

 

در سال 1959 کاوشگر لونیک 2 مشخص نمود که ماه میدان مغناطیسی مانند زمین ندارد. همچنین اطلاعات حاصل از مغناطیس سنج هایی که توسط ماموریت های آپولو در سطح ماه مستقر شدند نشان دادند که این کره فاقد میدان مغناطیسی است. با این وجود مطالعه سنگ های این کره که سنی بالغ بر میلیاردها سال دارند نشان از یک میدان مغناطیسی ضعیف در گذشته این کره دارد. این مورد شاید به این دلیل باشد که ماه قبلاً دارای یک هسته آهنی مذاب بوده است که به مرور زمان و با سرد شدن این کره احتمالاً هسته مزبور جامد شده و میدان مغناطیسی آن از بین رفته است. ولی مناطقی در سطح ماه وجود دارد که اثراتی از میدانهای مغناطیسی بسیار ضعیفی در آنها یافت می شود. مثلاً فضانوردان آپولوی 16 در آزمایشها و پژوهشهای خود در منطقه ای به نام دهانه پرتو شمال چنین میدانی را تشخیص دادند. یک میدان مغناطیسی محلی ضعیف نیز در نقطه ای از قسمت پشتی ماه نزدیک به یک فرورفتگی عمیق به نام وان دوگراف وجود دارد. گفته می‌شود که ماه در اوایل حیاتش به زمین نزدیک‌تر و باسرعت بیشتری در حال گردش بوده است. در طی سال‌ها به دلیل جریان کشندی بین ماه و زمین از سرعت آن کاسته شده است. این سرعت بالا مواد مذاب را همچون آب داخل ماشین لباسشویی چنان تکان تکان می‌داده که خاصیت مغناطیسی‌اش از 2.7 میلیارد سال پیش تاکنون باقی مانده است.