حقایقی در مورد ماه

مجله علمی ایلیاد - روشن‌ترین و بزرگ‌ترین جسمی که در آسمان شب مشاهده می‌کنیم، «ماه» است. ماه زندگی بر روی زمین را ممکن کرده است، زیرا به کمک آن زمین حول محور کنونی خود می‌چرخد و به این ترتیب، اقلیم معتدل روی زمین فراهم می‌شود. ماه همچنین باعث به‌وجود آمدن جزر و مد دریاهای زمین می‌شود. انسان‌ها به مدت هزاران سال از ماه به عنوان راهنما استفاده کرده‌اند. به نظر می‌رسد ماه زمانی شکل گرفته است که میلیاردها سال پیش یک جرم به اندازه‌ی مریخ با زمین برخورد داشته است. ماه تنها جای خارج از زمین است که انسان‌ها توانسته‌اند روی آن قدم بگذارند. تا سال ۱۶۱۰ میلادی، انسان‌ها فقط ماه زمین را به‌عنوان قمر می‌شناختند تا اینکه در این سال گالیله ۴ قمر را در حال گردش به دور مشتری مشاهده کرد.

 

قطر ماه ۳،۴۷۴.۲ کیلومتر است که می‌توان گفت کمتر از یک سوم قطر زمین است. اگر زمین به اندازه‌ی یک سکه‌ی پنج سنتی باشد، ماه به اندازه‌ی یک دانه قهوه است. فاصله‌ی ماه تا زمین بیشتر از چیزی است که اکثر مردم تصور می‌کنند. ماه ۳۸۴،۴۰۰ کیلومتر با زمین فاصله دارد. به عبارت دیگر ۳۰ سیاره با اندازه‌ی زمین می‌توانند در این فاصله جای بگیرند. ماه هر ساله در حال دور شدن از زمین است و یک اینچ در سال این فاصله افزایش پیدا می‌کند.

 

مدار ماه به دور زمین به نحوی است که از روی زمین همیشه یک طرف ماه قابل مشاهده است. طرف دیگر ماه عموماً سمت تاریک نامیده می‌شود که البته تاریک از لحاظ نور منظور نیست. ماه هر ۲۷ روز یک بار، یک دور کامل دور زمین می‌گردد. البته گردش ماه به دور زمین و گردش همزمان زمین به دور خودش و خورشید به نحوی است که از نظر ساکنین زمین یک دور کامل ماه ۲۹ روز طول می‌کشد.

 

ماه دارای هسته، جبه و پوسته است. هسته‌ی ماه کوچک‌تر از دیگر اجرام آسمانی است. هسته‌ی دورنی ماه که غنی از آهن است، ۲۴۰ کیلومتر قطر دارد و به دور آن یک لایه حاوی آهن مذاب به ضخامت ۹۰ کیلومتر وجود دارد. یک لایه مذاب دیگر به ضخامت ۱۵۰ کیلومتر هسته‌ی آهنی ماه را در بر گرفته است. جبه از انتهای این لایه شروع می‌شود و تا زیر پوسته‌ی ماه ادامه دارد. این لایه از منیزیوم، آهن، سیلیکون و اتم‌های اکسیژن ساخته شده است. ضخامت پوسته‌ی ماه در سمت ما، ۷۰ کیلومتر است و ضخامت آن در سمت تاریک آن ۱۵۰ کیلومتر است. مواد معدنی موجود در پوسته‌ی ماه عبارت‌اند از اکسیژن، سیلیکون، منیزیوم، آهن، کلسیوم، آلومینیوم و مقادیر کمی تیتانیوم، اورانیوم، توریوم، پتاسیوم و هیدروژن. میلیون‌ها سال پیش‌ ماه دارای آتشفشان‌های فعال نیز بوده است.

 

مهم‌ترین نظریه‌ای که در مورد شکل‌گیری ماه وجود دارد، این است که یک جرم به اندازه‌ی مریخ حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش با زمین برخورد کرده و تکه‌های ایجاد شده در نتیجه‌ی این برخورد باعث شکل‌گیری ماه شده‌اند. ماه در ابتدا به صورت یک جرم مذاب بوده، ولی پس از ۱۰۰ میلیون سال سنگ‌های معلق درون اقیانوس‌های مذاب شکل گرفته و به مرور سطح ماه سنگی شده است.

 

سطح ماه شرایط اتمسفری و برخورد اجرام مختلفی را تجربه کرده و به همین دلیل حفره‌های زیادی بر روی آن دیده می‌شود. حفره‌ای به نام «تیکو» بر روی ماه وجود دارد که قطر آن به ۸۵ کیلومتر می‌رسد. برخوردهایی که طی میلیاردها سال با ماه انجام شده، باعث شده است سطح ماه تقریباً به طور کامل از حفره پوشیده شده باشد. شتاب گرانش بر روی سطح ماه یک ششم زمین است. دمای سطح ماه زمانی که خورشید بر روی آن می‌تابد، تا ۱۲۷ درجه‌ی سانتی‌گراد بالا می‌رود، ولی زمانی که خورشید بر روی آن نتابد، دمای سطح تا منفی ۱۷۳ درجه پایین می‌آید.

 

زمانی که اولین اکتشافات بر روی ماه انجام شد و اولین نمونه‌های آورده شدن طی ماموریت‌های آپولو و لونا مورد آنالیز قرار گرفتند، این تصور به‌وجود آمد که سطح ماه خشک است. در سال ۲۰۰۸ برای اولین بار طی ماموریت ماه‌نورد هندی چاندارایان۱، دانشمندان دریافتند که مولکول‌های هیدروکسیل بر روی سطح ماه علی‌الخصوص در قطب‌های آن به وفور یافت می‌شوند. در ماموریت‌های بعدی مشخص شد که حتی آب به‌صورت یخ نیز در نواحی مختلفی از ماه وجود دارد.

 

اتمسفر ماه بسیار نازک و ضعیف است. این اتمسفر از ماه در برابر تشعشعات و شهاب‌سنگ‌ها مراقبت نمی‌کند.

 

ماه در ابتدا دارای یک دینامیک درونی بوده که باعث به‌وجود آمدن میدان مغناطیسی می‌شده است، ولی امروزه میدان مغناطیسی ماه بسیار ضعیف است و میدان مغناطیسی زمین هزاران برابر آن قدرت دارد.

 

ماموریت‌های زیادی که به مقصد ماه انجام شده‌، نشان داده‌اند که امکان وجود موجود زنده بر روی ماه صفر است. با این حال، انسان‌ها می‌توانند آن‌را به محلی برای زندگی تبدیل کنند. کشف یخ بر روی ماه این موضوع را شدنی‌تر کرده است.