ریزنواختر؛ انفجارهایی ناچیز در مقیاس کیهانی

مجله علمی ایلیاد – «ریزنواختر» در واقع یک انفجار هسته‌ای است که در سطح ستاره‌های خاصی رخ می‌دهد و تنها چند ساعت به طول می‌انجامد. مدت زمان کوتاه عمر این پدیده‌ها باعث می‌شود رصد آن‌ها بسیار مشکل باشد. ریزنواختر از قدرت بسیار بالایی برخوردار است، ولی در مقیاس ستاره‌شناسی کوچک محسوب می‌شود. این پدیده انرژی بسیار کمتری نسبت به انفجار‌های ستاره‌ای که «نواختر» نامیده می‌شوند دارد. البته شباهت آن‌ها در این است که هر دو در سطح کوتوله‌های سفید رخ می‌دهند.

کوتوله‌ی سفید در یک سیستم دوگانه، در صورتی که به جفت خود به اندازه‌ی کافی نزدیک باشد، می‌تواند موادی مانند هیدروژن را از ستاره‌ی جفت خود بدزدد. زمانی که این گازهای دزدیده شده به سطح خیلی داغ کوتوله‌ی سفید می‌رسند، اتم‌های هیدروژن طی واکنش گداخت تبدیل به هلیوم می‌شوند و این واکنش حالت انفجاری به خود می‌گیرد. در نواخترها، این انفجارهای هسته‌ای در کل سطح یک ستاره رخ می‌دهد، ولی در ریزنواخترها این واکنش در سطح کوچکی از ستاره به وقوع می‌پیوندد. ریزنواخترها نه تنها مقیاس انفجاری کوچک‌تری دارند، بلکه از نظر زمانی نیز تنها چند ساعت به طول می‌انجامند.

ریزنواخترها معمولاً در سطح ستاره‌های کوتوله‌ی سفیدی اتفاق می‌افتند که میدان مغناطیسی قدرتمندی داشته باشند. این میدان باعث می‌شود مواد ورودی به طرف ستاره به سمت قطب‌های آن حرکت کنند.

ستاره‌شناسان دانشگاه دورهام، هنگام آنالیز داده‌های ماهواره‌ی «TESS» ناسا توانستند پرتوهای نوری را مشاهده کنند که تنها برای مدت کوتاهی قابل مشاهده هستند. آن‌ها با بررسی‌های بیشتر موفق شدند وجود ریزنواختر را در سه سیستم دوگانه رصد کنند.

دو مورد از ریزنواخترها در کوتوله‌های سفیدی رخ داده بودند که قبل از این شناخته شده بودند، ولی ریزنواختر سوم تنها پس از تایید وجود کوتوله‌ی سوم شناسایی شد.

کشف ریزنواخترها درک دانشمندان از نحوه‌ی بروز انفجار‌های درون ستاره‌ها را با چالش مواجه کرده است. تا کنون دانشمندان تصور می‌کردند تمام انواع انفجار ممکن در ستاره‌ها را می‌شناسند، ولی اکنون در حقیقت نوع جدیدی از این انفجارها را کشف کرده‌اند. اکنون ستاره‌شناسان برای اولین بار کشف کرده‌اند که گداخت هیدروژن به صورت محلی نیز رخ می‌دهد. در واقع سوخت هیدروژن در قطب‌های مغناطیسی برخی از کوتوله‌های سفید وجود دارد و گداخت هیدروژن در این مناطق می‌تواند رخ دهد. واکنش گداخت در این مناطق به اندازه‌ای است که تنها حدود یک میلیونیم قدرت یک نواختر را دارد.

کشف ریزنواخترها در مجله‌ی Nature گزارش شده است.