چند نوع منظومه در کیهان وجود دارد؟

مجله علمی ایلیاد - ستاره‌شناسان مدت‌هاست می‌دانند که منظومه‌های موجود در کیهان، همگی مانند منظومه‌ی شمسی ساختاریافته نیستند. محققین دانشگاه‌های برن و ژنو سوئیس برای اولین بار نشان داده‌اند که منظومه‌ها در حقیقت چهار دسته هستند.

در منظومه‌ی شمسی همه چیز طبق ترتیبی خاص است؛ سیاره‌های کوچک‌تر و خاکی مانند زهره، زمین و مریخ، نزدیک به خورشید حول آن می‌چرخند و سیاره‌های گازی و یخی بزرگ مانند مشتری، زحل، اورانوس و نپتون در فاصله‌ی دوری از خورشید قرار دارند. محققین طی مقاله‌ای که در مجله‌ی Astronomy & Astrophysics منتشر کرده‌اند نشان داده‌اند که منظومه‌ی شمسی از این نظر منظومه‌ای منحصربه‌فرد است.

بیش از یک دهه پیش، ستاره‌شناسان با استفاده از داده‌های تلسکوپ کپلر دریافتند که سیاره‌ها در منظومه‌های غیر از منظومه‌ی‌شمسی شباهت‌های زیادی به همسایه‌های خود دارند. آن‌ها تلاش کردند تفاوت سیاره‌ها در منظومه‌های مختلف را شناسایی کنند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که معماری منظومه‌های موجود در جهان در دو دسته قرار نمی‌گیرد، بلکه منظومه‌ها را می‌توان به چهار دسته‌ی مختلف تقسیم‌بندی کرد.

محققین چهار دسته منظومه را به این صورت نامگذاری کرده‌اند؛ «مشابه، منظم، ضدنظم و درهم ریخته». منظومه‌های مشابه آن دسته از منظومه‌ها هستند که در آن‌ها جرم سیارات مشابه یکدیگر است. منظومه‌های منظم آن‌هایی هستند که با افزایش فاصله از ستاره‌ی مرکزی، جرم سیارات افزایش پیدا می‌کند. منظومه‌ی‌شمسی را می‌توان جزء این دسته از منظومه‌ها به‌حساب آورد. در منظومه‌های ضدنظم با افزایش فاصله از ستاره‌ی مرکزی، جرم سیارات کاهش پیدا می‌کند. زمانی که جرم سیاره‌ها هیچ ارتباطی به فاصله‌ی آن‌ها از ستاره‌ی مرکزی نداشته باشد، آن منظومه درهم ریخته محسوب می‌شود.

در چارچوب ذکر شده از جرم سیارات برای دسته‌بندی منظومه‌ها استفاده شده است، در صورتی که می‌توان همین چارچوب را برای قُطر، چگالی و درصد آب موجود در سیارات نیز پیاده کرد. به هر حال اکنون برای اولین بار چارچوبی برای مطالعه‌ی منظومه‌ها و مقایسه‌ی آن‌ها با یکدیگر ساخته شده است.

با شناخت معماری‌های مختلف منظومه‌ها، اکنون این پرسش پیش می‌آید که کدام معماری در کهکشان‌های مختلف مرسوم‌تر است؟ چه پارامترهایی در ظهور هر معماری تاثیرگذار هستند؟

مطالعاتی که تا کنون انجام شده، نشان داده است که مرسوم‌ترین معماری در منظومه‌ها، معماری مشابه است. طبق برآوردها، ۸۰ درصد منظومه‌هایی که حول ستاره‌های قابل مشاهده در آسمان شب وجود دارند، از نوع مشابه هستند. چیزی که تعجب ستاره‌شناسان را برانگیخته، این است که منظومه‌های منظم مانند منظومه‌ی‌شمسی نادرترین معماری در کیهان است.