مفهوم زنده بودن؛ آیا ویروس‌ها زنده‌اند؟
مجله علمی ایلیاد - «ویروس‌ها» موجوداتی عفونی، بسیار کوچک و کثیف هستند. اما آیا واقعا آنها موجوداتی زنده هستند؟ اگر چه جواب این سوال به تعریف شما از زنده بودن بستگی دارد، اما دو دانشمند، اعتقاد دارند که ویروس‌ها زنده نیستند.
موجودات زنده، همچون گیاهان و حیوانات، مکانیزم‌های سلولی دارند که به آنها امکان تولید مثل می‌دهد. در مقابل، ویروس‌ها اشکالی از DNA و RNA هستند که خودشان قادر به تکثیر شدن نیستند.
بر اساس گفته‌های دکتر اتو یانگ، استاد پزشکی و میکروب‌شناسی، ایمونولوژی و ژنتیک مولکولی دانشکده پزشکی دیوید گفن در دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس، ویروس‌ها DNA و RNAهای بسته‌بندی شده‌ای هستند که برای تولید مثل باید به یک ارگانیسم زنده حمله کنند. آنها با در اختیار گرفتن مکانیزم سلول‌ها، نسخه‌هایی از خود تولید می‌کنند.
مفهوم زنده بودن
فیلسوفان و دانشمندانِ زیادی هستند که در تعریف «موجود زنده» با هم اختلاف نظر دارند. بر طبق ۷ مشخصه‌ی زندگی، موجود زنده باید قادر به «پاسخگویی به تحریک»، «رشد در طول زمان»، «تولید مثل»، «حفظ دمای تعادل بدن»، «سوخت و ساز انرژی»، «شامل حداقل یک سلول» و «توان سازگاری با محیط» باشد.
با این وجود، برخی از اَشکال حیات تک تک این مشخصه‌ها را ندارند. بیشتر حیواناتِ دورگه مثل قاطر که حاصل جفت‌گیری اسب و الاغ هست، عقیم بوده و قادر به تولید مثل نیستند. علاوه بر آن سنگ نیز میتواند از راه‌های غیر فعالی چون قرار گرفتن مواد جدید بروی آن رشد کند. تمامی این مشکلاتِ دسته‌بندی، با تعریفی ساد‌ه‌تر از حیات حل می‌شود.
آمش اجالدا، پزشک متخصص بیماری‌های عفونی و محقق مرکز جانز هاپکینز در بالتیمور می‌گوید: «یک سنگ، یک گربه و یک گیاه را برای چند روز در یک اتاق قرار دهید. اگر پس از چند روز به آنها سر بزنید خواهید دید که گربه و گیاه تغییر کرده‌اند، اما سنگ به همان شکل باقی مانده است.»
آدالجا می‌گوید: «ویروس‌ها نیز همچون سنگ اگر برای مدت زمان نامحدودی در یک اتاق باشند تغییری نمی‌کنند. موجودات زنده، «خود تولید» و «خود پایدار» هستند. به عبارت دیگر آنها اقداماتی برای حفظ حیات خود انجام می‌دهند. به طور مثال یک گیاه ریشه‌هایش بزرگ می‌شود تا آب پیدا کند و یک حیوان میتواند به دنبال غذا بگردد. چیزهایی مثل ویروس‌ها که زنده نیستند، قادر به انجام اقدامات این چنینی نیستند.»
آدالجا می‌گوید: «به نظر من ویروس را نمی‌توان موجود زنده حساب کرد. آنها ذاتاً بی‌جان هستند؛ مگر اینکه در ارتباط با یک موجود زنده قرار بگیرند. برخی مشخصه‌های ویروس‌ها همچون داشتن مواد ژنتیکی DNA و RNA، آنها را در مرز قرار می‌دهد. آنها دقیقاً مثل سنگ نیستند، اما به خاطر نداشتن ویژگی‌های خودتولیدی و خودپایداری، مثل باکتری‌ها هم نیستند.»
یانگ با این اظهارات موافق است و می‌گوید: «ویروس بدون یک سلول، توان تولید مثل ندارد و بنابراین اگر زنده بودن را توانایی تولید مثل بدون وابسته بودن به موجودات دیگر در نظر بگیرید، ویروس‌ها در واقع زنده نیستند. البته اگر زنده بودن را توانایی تکثیر با کمک موجودات دیگر در نظر بگیرید، در این صورت می‌توان آنها را زنده حساب کرد.»
تصور می‌شود برخی از اَشکال اولیه‌ی حیات روی زمین، ملکول‌های RNA بوده‌اند. یانگ می‌گوید: «ملکول‌های RNA در شرایط مناسب قادر به تکثیر هستند. این امکان وجود دارد که ویروس‌ها فرگشت‌یافته‌ی ملکول‌های RNA باشند که توانایی خود تکثیری را از دست داده‌اند.»
نوشته: لورا گِگل
ترجمه: مجله علمی ایلیاد