جهش‌های DNA ماموتهای پشمالو قبل از انقراض
مجله علمی ایلیاد - ماموتهای پشمالوی منقرض شده، امروزه به‌عنوان نماد واقعی از عصر یخبندان، پوستر معروف متخصصین علم ضدانقراض محسوب می‌شوند. تحقیقات نشان داده است که این موجودات در زمان آخرین حضورشان در جزیره‌ای دور افتاده، بسیار متفاوت بوده‌اند.
ماموت‌ها حدود ۱۰،۰۰۰ سال پیش دقیقاً پس از عصر یخبندان، از منطقه‌ی اوراسیا و آمریکای شمالی ناپدید شده‌اند. علت مرگ ماموتهای پشمالو هنوز مورد شک و تردید است، ولی شکار شدن توسط انسان‌ها، افزایش سطح دریاها و شرایط اقلیمی گرم و خشک، می‌توانند برخی از این دلایل باشند.
با این حال جمعیتی از ماموتهای پشمالو در جزیره‌ای دورافتاده، به نام «رنگل» در شمال سیبری در اقیانوس منجمد شمالی برای هزاران سال زندگی کرده‌اند. در این مکان تا ۳،۷۰۰ سال پیش هنوز این حیوانات گیاه‌خوار وجود داشته است.
محققین ژنوم ماموتهای باقی مانده از این جزیره را که حدود ۴،۳۰۰ سال پیش آنجا زندگی می‌کرده‌اند با ژنوم ماموتهای سرزمین‌های اصلی سیبری با سن حدود ده برابر (یعنی ۴۵،۰۰۰ سال پیش)، زمانی که جمعیت ماموت‌ها بسیار بیشتر بوده است، مقایسه کرده‌اند. نتایج این تحقیقات نشان داده است که چه اتفاق ناخوشایندی برای جمعیتی محصور با کاهش تعدادشان ممکن است رخ دهد.
ذوب شدن ماموت‌ها!
ژنوم ماموتهای جزیره‌ی رنگل که در جامعه‌ای ۳۰۰ تایی زندگی می‌کرده‌اند، جهش‌های متعددی به نسبت ماموتهای سرزمین اصلی داشته است. تجمع جهش‌ها در طول زمان به خودی خود مسأله‌ی مهمی محسوب نمی‌شود و در واقع راهی در مسیر تکامل است، ولی اگر این جهش‌ها دارای تأثیرات منفی بر اصلاح و عملکرد ژنی باشند، مسأله متفاوت می‌شود. این مسأله درباره‌ی ماموتهای جزیره‌ی رنگل وجود دارد.
با توجه به تحقیقاتی که نتایج آن در مجله‌ی PLOS Genetics چاپ شده است، تجمع تعداد زیادی جهش ژنی در ماموتهای جزیره‌ی رنگل و از دست دادن تعداد زیادی از گیرنده‌های بویایی باعث شده است، توانایی بویایی این ماموت‌ها بسیار کاهش یابد. پشمالوهای رنگل همچنین تعدادی از پروتئین‌های ادراری خود را نیز از دست داده‌اند. در گونه‌های نزدیک به ماموت‌ها مانند فیل هندی، این پروتئین بخشی از زبان روابط اجتماعی و انتخاب جفت محسوب می‌شود. همچنین مشخص شده است که جهش‌ها و کنترل‌های ژنتیکی باعث تغییر پوست خزدار آن‌ها به پوست صاف‌تر شده است. از آنجا که پوست خزدار ماموت‌ها به عنوان محافظ آن‌ها در مقابل شرایط سخت قطب شمال عمل می‌کرده است، احتمال دارد تغییر پوست به حالتی صاف‌تر و با خز کمتر، ادامه‌ی زندگی را برای ماموتهای رنگل سخت کرده باشد.
تجمع این جهش‌ها و جهش‌های دیگر ژنی منجر به پدیده‌ای شده است که محققین آن را «ذوب شدن ماموت‌ها» نامیده‌اند. این شواهد جدید، تئوری‌های تکامل ژنومی بیان کننده‌ی امکان تجمع جهش‌های مضر در جمعیت‌های کوچک را تقویت می‌کند. ممکن است واضح به نظر برسد، ولی مطالعه‌ی ماموتهای پشمالو به محققین این فرصت نادر را داد تا مقایسه‌ای بین ژنوم دو جمعیت با تعداد متفاوت از یک گونه داشته باشند. می‌دانیم تعدادی از خوانندگان این مطلب ممکن است بگویند این موضوع جدید و مهمی نیست؛ ولی با توجه به این مطالعه، دانشمندان درک بهتری درباره‌ی نحوه‌ی تغییرات ژنوم و زوال آن‌ها در جمعیت‌های کوچک خواهند داشت. بسیار مهم است که سعی شود گونه‌های کم جمعیت حفظ شوند و برای متخصصین عدم انقراض گونه‌ها نیز دانستن این موضوعات بسیار مهم است.
جزایر دیگر!
جزیره‌ی رنگل تنها مکانی نیست که ماموتهای پشمالو پس از نابودی در بسیاری از نواحی، در آنجا باقی مانده‌اند. جمعیت کوچکی از آن‌ها در جزیره‌ی «سنت پاول» در دریای برینگ، هزار سال پس از نابودی در سرزمین‌های آمریکای شمالی وجود داشته‌اند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۶ درباره‌ی ماموتهای جزیره‌ی سنت پاول نشان داده است که این ماموت‌ها به دلیل کاهش منابع آب شیرین به خاطر افزایش سطح دریاها و شرایط اقلیمی خشک‌تر در حدود ۵،۶۰۰ سال پیش، از تشنگی مرده‌اند.
نوشته: جما تارلاچ
ترجمه: امید محمدی - مجله علمی ایلیاد