شیرهای آدمخوار، افسانه یا واقعیت
مجله علمی ایلیاد - تجزیه و تحلیل میکروسکوپی پوشش دندانی شیرها نشان می‌دهد که «شیرهای آدمخوار تسووا» در بیش از یک قرن پیش افسانه‌ای برای تهدید و جلوگیری از احداث راه آهن در کنیا نبوده است. «لاریسا دسانتوس»، استادیار مطالعات زمین و محیط زیست در دانشگاه واندربیلت می‌گوید: «نتیجه تحققیات ما نشان داده که شکار کردن انسان‌ها تنها راه شیرها برای زنده ماندن آنها نبوده، بلکه ساده‌ترین راه حل برای مشکلی بوده که آنها با آن روبه رو بوده‌اند.»
او این مطالعه را با همکاری «بروس پترسون» و «مک آرتور» مسئول بخش پستانداران در موزه تاریخ طبیعی فیلد در شیکاگو انجام داده است، که در مقاله‌ای با عنوان «رفتار غذایی شیرهای آدمخوار براساس بافت دندان آنها» توصیف شده است که در گزارش‌های علمی مجله Nature منتشر شده است. درک عمیق انگیزه‌ی حیواناتی که بیش از صد سال پیش زندگی می‌کردند بسیار سخت و پیچیده است؛ اما نمونه‌های علمی این اجازه را به ما می‌دهد، پترسون که شیرهای تسووا را به‌طور گسترده مورد مطالعه قرار داده است، می‌گوید: «از آنجا که موزه‌ی فیلد بقایای این شیرها را حفظ کرده است در نتیجه مطالعه‌ی این جانوران که در صد سال پیش زندگی می‌کردند با استفاده از تکنیک‌های خاص امکان پذیر خواهد بود.»
به‌منظور روشن شدن انگیزه‌ی شیرهای آدمخوار شش نفر برای تجزیه و تحلیل بافت دندان سه شیر آدمخوار دو شیر از تسووا و شیری از امفووِ که از موزه‌ی فیلد انتخاب شده بودند در سال ۱۹۹۱ کار خود را آغاز کردند؛ این تجزیه و تحلیل‌ها می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد ماهیت رژیم غذایی این حیوانات در روزها و هفته‌های قبل از مرگ آنها ارائه نماید. دسانتوس و پاترسون این نظریه را ارایه کردند که احتمالاً کمبود شکار شیرها را مجبورکرده که انسان‌ها را بخورند. در آن زمان در منطقه‌ی تسووا به مدت 2 سال خشکسالی بوده و همچنین بیماری طاعون گاوی حیات وحش محلی را ویران کرده بود. اگر شیرها ناامید از به‌دست آوردن شکار و لاشه‌ی حیوانات بودند، باید پوشش دندانی آنها مشابه کفتارها می‌بود که به‌طور معمول قادر به جویدن استخوان‌ها بودند.
بر اساس گزارش‌های جدید صدای خورد شدن استخوان‌های قربانیان در اردوگاه احداث خط راه آهن به گوش می‌رسیده. پوشش دندانی شیرهای ناحیه تسووا برای جویدن استخوان‌های شکار سازگار نبوده است. دسانتوس می‌گوید: « الگوی پوشش دندان‌های آنها مشابه دندان شیرهای باغ‌وحش که معمولاً غذاهای نرم مانند گوشت گاو و اسب را می‌خورند است.» مطالعات جدید حاکی از آن است که نوعی بیماری و آسیب در دندان شیرها می‌توان نقش تعیین‌کننده‌ای در آدمخوار شدن شیرها داشته باشد؛ تجزیه و تحلیل شیمیایی استخوان‌ها و دندان‌های شیرهای تسووا نشان می‌دهد که آنها بیشتر انسان‌ها را شکار می‌کردند که مطالعات نشان می‌دهد دلیل آن عفونت دردناکی در ریشه دندان نیش این شیرها باعث شده که آنها نتوانند شکار معمول خود را بخوردند و در نتیجه انسان‌ها را شکار می‌کردند.
پترسون توضیح داد: «شیرها به‌طور معمول از فک خود برای گرفتن طعمه‌هایی مانند گورخر و گاومیش و خفه کردن آنها استفاده می‌کنند؛ به زانو در آوردن و کشتن این طعمه‌های بزرگ برای این شیرها چالشی بزرگ بوده در نتیجه شکار انسان برای آنها بسیار آسان‌تر بود.» آسیب‌های فک و دندان در شیرهایی که انسان‌ها را می‌خوردند نسبت به شیرهایی که بیشتر گورخر و گاومیش را شکار می‌کردند، بسیار کمتر بود. آسیب‌های ساختاری شدیدی که شیر امفووِ در فک خود داشت، علاوه بر مشکلات دندانی او را بیشتر متمایل به الگوی شکار انسان‌ها سوق می‌داد؛ محققان گزارش‌های مشابه‌ای از شکار شدن انسان‌ها بوسیله ببر و پلنگ‌ها در مناطقی از هند که دچار ضعف و آسیب‌های مشابه این شیرها هستند، گزارش کرده‌اند.
دسانتوس می‌گوید: «اطلاعات ما نشان می‌دهد که شیرها تمام لاشه‌ی انسان یا حیوانی را که شکار کرده بودند را نمی‌خوردند.» شواهد انسان‌شناسی نشان می‌دهد که انسان نه تنها گزینه‌ای مناسب برای شیرها، بلکه غذای مناسبی برای پلنگ‌ها و گربه‌های بزرگ نیز بوده است. امروزه شیرها بسیار کمتر انسان‌ها را شکار می‌کنند؛ اما با توجه به کاهش شکارهای خاص برای شیرها، این امکان که انسان شکار مناسبی برای شیرها باشد به‌طور فزاینده‌ای در حال افزایش است.
نوشته: Vanderbilt University
ترجمه: عاطفه عمانی - مجله علمی ایلیاد