زنبور می‌تواند تا عدد چهار را بشمارد!
مجله علمی ایلیاد - این حقیقت که هیچ می‌تواند به اصطلاح انسان‌ها به‌صورت «صفر» در نظر گرفته شود در قلمرو حیوانات امری شایع نیست. تحقیقی جدید نشان می‌دهد که زنبور عسل می‌تواند یاد بگیرد هیچ را به‌عنوان یک مقدار تشخیص دهد و همچنین می‌تواند تا چهار بشمارد که این امر باعث می‌شود به حسابدار قلمرو بندپایان تبدیل شود.
زیست‌شناس و علاقمند به زنبورها «اسکارلت هوارد» از موسسه‌ی تکنولوژی سلطنتی ملبورن آخرین یافته‌های خود در زمینه‌ی حس شمارش زنبور را در نشست رفتار سال ۲۰۱۷ در پرتغال ارائه داده است. شمارش معمولأ به توانایی اضافه کردن واحدها در توالی نامحدودی اشاره دارد، کاری که بیشتر انسان‌ها انجام می‌دهند.
برای حیوانات و نوزادان انسان، نوع بنیادی‌تر پیش شمارش «تعبیر کردن اعداد» نامیده می‌شود، یعنی دیدن اشیای کوچک و دانستن تعداد آن‌ها بدون شمردن واقعی آن‌ها. درحالی‌که تعداد کمی از حیوانات می‌توانند این کار را انجام دهند، عدد صفر برای این فرآیند نادر است.
اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، صفر عبارتی پیچیده است. از لحاظ ریاضیاتی، شناسایی مقدار عددی خالی، انقلابی را در چگونگی اندازه‌گیری و مدل‌سازی جهان ما ایجاد کرده است. تا جایی‌که تعبیر اعداد اجازه می‌دهد، حتی مفهوم هیچ، مقداری سطح بالا است و یقینأ چیزی نیست که از حشره انتظار داشته باشیم. هاوارد و همکارانش برای آزمایش پتانسیل زنبورهای عسل به آن‌ها آموزش دادند تا مکان‌های دارای اشیای کمتر را در ازای گرفتن پاداشی شیرین شناسایی کنند و با گرفتن شهدی تند و زننده از مکان‌های دارای اشیای بیشتر دوری کنند.
این رویکرد نشان داد که زنبورها خیلی زود توانستند در ۸۰ درصد از مواقع بین اشیای بیشتر و کمتر تمایز قائل شوند. در اینجا درباره‌ی حشرات نیوتن صحبت نمی‌کنیم، اما این توانایی ساده برای تمایز بین مقادیر کم در خارج از پستانداران و پرندگان شایع نیست. نوعی ماهی به‌نام «ساقه ماهی» می‌تواند مقادیر متمایز تا ۵ را تشخیص دهد، اما در میان حشرات این مهارت شمارش ساده، زنبورها را منحصربه‌فرد می‌کند.
مسئله حیرت‌آور این است که اگر هیچ در یک سکو قرار داده می‌شود و دو یا سه شکل بر روی یک سکوی دیگر قرار می‌‌گرفتند، زنبورها هنوز گزینه‌ای معتبر هستند که به سمت فضای خالی پرواز می‌کنند. در آزمایشی، هوارد و گروه او به زنبورها قدرت انتخاب بین یک سکوی خالی و یک سکو با ۱ تا ۶ شی را دادند.
درحالی‌که آن‌ها هنوز سکوی خالی یا همان صفر را ترجیح می‌دادند، زمان بیشتری طول کشید تا تصمیم بگیرند و اگر صفر در مقابل اشیای کمتر قرار می‌گرفت کمی گیج می‌شدند؛ زیرا این تصمیم‌گیری برای‌شان چالش برانگیزتر بود. این تحقیق هنوز تحت بررسی قرار دارد و در مورد نتیجه‌گیری آن هنوز بحث می‌شود. توانایی شمارش از صفر تا چهار می‌تواند به آن‌ها کمک کند نقاط مهم را در مسئولیت جمع‌آوری‌شان در مسافت‌های طولانی دنبال کنند، اما آیا رده‌بندی صفر به آن‌ها کمک می‌کند؟ بر اساس گزارش‌ها، هوارد گفت: «می دانیم که چرا این کار را انجام می‌دهند.» هیچ شکی وجود ندارد که مغزهای کوچک زنبورها دارای قدرت محاسبه‌ی خارق‌العاده‌ای است.
دانشمندان از دانشگاه کویین ماری در لندن، اخیرأ به زنبورها آموزش دادند تا توپی را در ازای پاداشی شیرین، درون سوراخی بیاندازند. آن‌ها می‌گویند که تحقیق‌شان نشان می‌دهد حتی سیستم‌های عصبی ساده می‌توانند رفتارهای به شدت پیچیده‌ای داشته باشند.
محققان استدلال می‌کنند: «تحقیق بیولوژی اعصاب و مدل‌سازی نشان می‌دهد که تعداد خیلی محدودی از نورون‌ها، حتی تعداد خیلی کمی از آن‌ها، می‌توانند کارهای شناختی نسبتأ پیچیده‌ای را انجام دهند.» هنوز مشخص نشده که حیوانات دیگر می‌توانند چنین کارهایی انجام دهند یا خیر؟
نوشته: مایک رائه
ترجمه: سحر الله‌وردی - مجله علمی ایلیاد
ترجمه: سحر الله‌وردی - مجله علمی ایلیاد