حس بویایی، عاملی مهم در مسیریابی پرندگان
مجله علمی ایلیاد - بر اساس پژوهشی در دانشگاه آکسفورد، حس بویایی عاملی مهم در مسیریابی فواصل دور اقیانوسی در پرندگان محسوب می‌شود. رهبر تحقیقات، «اولیور پجت»، دانشجوی دکترای گروه رفتار جانوری در دپارتمان جانورشناسی دانشگاه آکسفورد، در این‌باره گفت: «با توجه به مسیر طولانی، تغییر محیط‌زیست و عدم وجود نشانه‌های زمینی مناسب، مسیریابی در اقیانوس چالشی بسیار بزرگ برای پرندگان محسوب می‌شود.»
وی می‌گوید: «مطالعات پیشین بر روی ارتباط جابجایی فیزیکی محل زندگی پرندگان و اختلالات حسی نظیر اختلالات مغناطیسی و فقدان بویایی متمرکز بوده‌اند. شواهد به‌دست‌آمده از آزمایش‌ها نشان می‌دهند حذف حس بویایی در پرندگان باعث اختلال در خانه‌سازی می‌شود، اما اختلال در حس مغناطیسی پرندگان نتایج قابل‌قبولی را ارائه نداده است.»
اگرچه منتقدان این سوال را مطرح کردند که آیا پرندگان زمانی که به‌صورت طبیعی جابه‌جا شوند نیز رفتار مشابهی دارند یا خیر؟ همچنین منتقدان این مسئله را عنوان داشتند که اختلال حسی، به‌جای تاثیرگذاشتن بر روی توانایی مسیریابی پرنده، ممکن است بر روی انگیزه‌ی پرنده برای بازگشت به محل زندگی و یا توانایی جستجو برای غذا تاثیر بگذارد. تحقیقات جدید این اظهارات را رد می‌کند، به این معنی که در آینده نمی‌توان به راحتی ادعا کرد که بویایی در مسیریابی طولانی اقیانوسی پرندگان تاثیری ندارد.
در این پژوهش، پجت و همکاران او از دانشگاه‌های آکسفورد، بارسلونا و پیسا، حرکات ۳۲ کبوتر دریایی مدیترانه‌ای با نام علمی «Calonectris diomedea» را به‌دور از ساحل مینورکا در اسپانیا، در محدوده‌ای آزاد، مورد بررسی قرار دادند. پرندگان به سه گروه تقسیم شدند، بویایی گروه اول با ریختن سولفات روی در بینی آن‌ها، موقتاً از کار انداخته شد؛ به گروه دوم آهنربا متصل شد و گروه سوم گروه کنترل نامیده شدند.
همچنین به پرندگان دستگاه رهیاب ماهواره‌ای متصل شد و آن‌ها در شکاف‌ها و غارهای ساحل سنگی مینورکان لانه‌سازی و تخم‌گذاری کرده و روی تخم‌های خود خوابیدند. اما به‌جای جابجاشدن، آن‌ها با سفرهای غذایابی که انجام می‌دادند، مسیر خود را یافتند. تمام پرندگان به‌صورت طبیعی سفرهای غذایابی انجام دادند، وزن اضافه کردند و به‌منظور خوابیدن بر روی تخم‌ها به‌جای جفت خود، به خانه باز می‌گشتند.
بنابراین به‌نظر نمی‌آید از کارانداختن حس بویایی باعث کاهش انگیزه برای بازگشت به خانه و یا کاهش توانایی غذایابی آن‌ها تاثیری بگذارد. اما پرندگانی که حس بویایی آن‌ها از کار انداخته شده بود، با وجود اینکه به‌صورت موفقیت‌آمیزی به سواحل کاتالونیا و دیگر مناطق منابع غذایی سفر کردند، هنگام بازگشت به خانه و بر روی دریا، تغییرات رفتاری فاحشی را از خود نشان دادند.
بجای اینکه پرندگان مستقیماً به خانه خود بازگردند، آن‌ها اقدام به پرواز مستقیم و با تغییر زاویه‌ای بسیار اندک کردند؛ به‌طوریکه گویا فقط در حال دورشدن از منابع غذایی بوده و قادر به بروزرسانی موقعیت خود نبودند. وقتی که پرندگان به خشکی نزدیک شدند، زاویه‌ی پرواز آن‌ها بهبود یافت که نشان می‌دهد پرندگان در دریا نقشه‌ی بویایی داشته و با مشاهده‌ی مناظر آشنا در خشکی، عمل مسیریابی را انجام می‌دهند.
از دیگر نویسندگان مقاله، پروفسور «تیم گیلفورد» از دپارتمان جانورشناسی دانشگاه آکسفورد در این باره گفت: «تا جایی که می‌دانیم، این اولین باری است که سفرهای غذایابی مناطق آزاد در پرندگانی که قوه‌ی حسی آن‌ها دستکاری شده است، مورد مطالعه قرار می‌گیرد. آزمایش جابه‌جایی، حقیقتاً مهم‌ترین آزمایش در زمینه‌ی مسیریابی پرندگان بوده و یافته‌های مهمی در زمینه‌ی توانایی پرندگان در نبود اطلاعات جمع‌آوری‌شده، همان حس بویایی، در اختیار ما قرار داده است.»
یافته‌های این پژوهش در مجله‌ی Scientific Reports به تاریخ ۲۹ اوت ۲۰۱۷ منتشر شده است.
نوشته: SciNews.com
ترجمه: رضا کاظمی - مجله علمی ایلیاد
ترجمه: رضا کاظمی - مجله علمی ایلیاد