پیرترین جانور زنده‌ی جهان از خواب زمستانی بیدار شد!
مجله علمی ایلیاد – نمونه‌هایی از لایه‌های رسوبی یخچال‌های دائمی زمین، با قدمت ۴۲،۰۰۰ ساله برای شناسایی موجوداتی ریز، حفاری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این یخ‌ها کرم‌هایی یافت شد که همزمان با ایجاد یخ در ۴۲،۰۰۰ سال پیش، در آن فریز شده بودند. پس از فرآیند ذوب کردن کنترل شده‌ی یخ‌ها، کرم‌ها به آرامی شروع به حرکت کردند؛ این رکوردی برای احیای جانوری از حالت فریز است.
فارغ از این رکورد دست‌نیافتنی، میزان استقامت یک جانور در برابر فریز شدن و سالم ماندن اندام‌ها در حالت زنده و احیا شدن آن‌ها، بسیار برای دانشمندان حائز اهمیت بود. محققان روسی بیش از ۳۰۰ نمونه از لایه‌های یخ‌زده‌ی قدیمی قطب شمال را با قدمت‌های مختلف و موقعیت‌های مکانی متفاوت برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه خود آوردند.
از بین این نمونه‌ها، کرم «نماتد»، از گونه‌ی «ناتادا» یافت شد که شباهت زیادی به کرم خاکی دارد. نمونه‌هایی که از مناطق دورافتاده‌ی سیبری در شمال شرقی روسیه به‌دست آمد، شامل نماتدها از دو گونه‌ی مختلف بود که محققان را شگفت‌زده کرد. کرم‌ها چندین هفته در دمای کنترل‌شده‌ی نسبتاً گرم نگهداری شدند و به تدریج علائم حیات و زنده بودن را از خود نشان دادند.
نوعی از کرم‌ها متعلق به گونه‌ی «پاناگرولامیوس» هستند که در عمق ۳۰ متری زمین یافت شدند که زمان تقریبی انجماد آن‌ها ۳۲،۰۰۰ سال پیش بوده است. نوع دیگر این کرم‌ها، از گونه‌ی «پلکتوس» بود که در عمق ۳.۵ متری به‌دست آمد و با آزمایش کربن مشخص شد که در ۴۲،۰۰۰ سال پیش منجمد شده است. محققان معتقد هستند که این کرم‌ها همچون سخت‌پوستان توانسته‌اند، دوام بیاورند. این نوع کرم‌ها برای مدت زیادی آن‌جا بوده‌اند و طبق اطلاعات تاریخی و مطالعه‌ی قدمت منطقه، طی ۹۰۰۰ سال گذشته، هیچ‌گاه در فصول گرم ضخامت یخ‌ها، بیش از ۱.۵ متر کم نشده است. یکی از این دانشمندان گفت: «ما می‌توانیم با اطمینان بالایی ادعا کنیم که این کرم‌ها واقعاً از خوابی بسیار طولانی بیدار شده‌اند.»
احیای حیات موجودات باستانی کار جدیدی نسیت؛ در سال ۲۰۰۰، دانشمندان موفق شدند نوعی قارچ باکتریایی به‌نام «اسپور» را از بلورهای نمک ۲۵۰ میلیون ساله بیرون بکشند و آن‌ها را به زندگی بازگردانند. دانشمندان درباره‌ی کشف سال ۲۰۰۰ گفتند: «ما نمی‌توانیم احیای قارچی باکتریایی را برابر با احیای کرم‌هایی بدانیم که واقعاً حرکت می‌کنند و زنده هستند. بنابراین پیدا کردن جانداری که می‌تواند ده‌ها هزار سال زنده مانده باشد، بسیار ارزشمند است.»
گونه‌ی کرم‌های کشف شده، به جان‌سختی و استقامت معروف هستند. پیش‌تر نماتدها در نمونه‌های گیاهان خشک‌شده پس از ۳۹ سال احیا شده بودند، اما هیچ‌چیز مانند کشف اخیر و احیای کرم‌های ۴۲،۰۰۰ ساله دیده نشده بود. بستگان نزدیک این کرم‌ها به‌نام «تاردیگراد» هم به‌خاطر داشتن استعداد برای زنده ماندن در شرایط سخت و بحرانی، بازیابی و ترمیم دی‌ان‌ای آسیب‌دیده و تولیدمثل در شرایط سخت شناخته شده هستند.
اکنون سال‌ها است که انسان‌ها روش‌های فریز را برای نگهداری اندام‌ها یا اخیراً برای نگهداری جسم داوطلبان انسانی برای احیای حیات‌شان در آینده در پیش گرفته است. حال یادگیری از این رویداد انجمادی از اتفاقی که برای کرم‌ها افتاده، می‌توانیم در مورد مکانیزم‌های بیوشیمیایی نماتدها برای کمتر کردن آسیب‌های روش‌های فریز برای جلوگیری از اکسیداسیون دی‌ان‌ای طی هزاران سال استفاده کنیم تا فن‌آوری فریز را برای استفاده‌های انسانی بهبود بخشیم. در این راستا، پیش‌تر آزمایش‌هایی روی انواعی از جانوران، مانند قورباغه، برای تبدیل مایعات بدن به یخ و بازیابی آن‌ها انجام داده شده است.
دانشمندان می‌گویند: «واضح است که نماتدها توانایی نشان دادن مکانیسم‌های سازگاری جانداران در بازه‌های زمانی طولانی و احیای مجدد را دارند که این خود از اهمیت علمی و عملی بالایی در زمینه‌های گرانولیزاسیون، فیزیولوژی و زیست‌شناسی برخوردار است.»
اما همه‌ی این کشف هم جنبه‌ی مثبت ندارد. نیمه‌ی تاریک این اتفاق زمانی نمایان می‌شود که با ذوب شدن گسترده‌ی یخچال‌ها، پاتوژن‌هایی ناشناخته که به مدت ده‌ها هزار سال پنهان شده بودند، آزاد شوند. در نگاه اول، پیدا شدن نماتدها نگران کننده نیست، اما انتقال تدریجی آن‌ها به گیاهان، حیوانات و قارچ‌ها می‌تواند تغییراتی پیش‌بینی نشده را رقم بزند. این تغییرات در اکوسیستم‌های موجود قابل حدس نیستند و امکان دارد بیماری‌ها یا آسیب‌های جدی‌ای به انواع موجودات زنده منتقل کند. دانشمندان گفتند: «ما امیدواریم که تاثیر این کرم‌ها در زندگی ما در حد همین ذوب شدن یخ‌ها باقی بماند.»
مقاله‌ی این تحقیق در مجله‌ی Doklady Biological Sciences منتشر شده است.
نوشته: مایک مک‌را
ترجمه: علی عمانی – مجله علمی ایلیاد
ترجمه: علی عمانی – مجله علمی ایلیاد