دلیل گوناگونی زیستی موجود بر روی زمین چیست؟

مجله علمی ایلیاد - از زمان «داروین»، «والاس» و «وون هومبولت» تا کنون این سوال مطرح بوده است که چه چیزی تعیین کننده‌ی الگوهای جهانی گوناگونی زیستی است. تا کنون علیرغم اینکه دو قرن در این زمینه مطالعه صورت گرفته است، پاسخی به این سوال داده نشده است. اخیراً دو مقاله در مجله‌ی Science چاپ شده است که در آن‌ها الگوی جهانی گوناگونی زیستی کوه‌ها و همچنین غنای بالای موجود در کوه‌های گرمسیری مورد بحث قرار گرفته است. مقالات یاد شده بر روی این واقعیت متمرکز شده‌اند که میزان گوناگونی زیستی که در کوه‌ها یافت می‌شود، فراتر از تصورات همه‌ی دانشمندان است.

پروفسور «کارستن رابک» می‌گوید: «چالش اصلی اینجا است که اگرچه شواهد زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه تغییرات جهانی در گوناگونی زیستی توسط غنای خارق‌العاده‌ی کوه‌های گرمسیری تقویت می‌شود، ولی چیزی نیز وجود دارد که این موضوع نمی‌تواند آن‌را پاسخ دهد؛ کوه‌ها غنی از گونه‌های مختلف هستند، ولی ما چه توضیحی درباره‌ی گوناگونی زیستی در دیگر مناطق داریم؟»

محققین دانشگاه کپنهاگ برای روبه‌رو شدن با این چالش، داده‌های مختلفی از زمین‌شناسی، اکولوژی، آب و هوا و تکامل زیستی مناطق مختلف جمع‌آوری کردند. دانشمندانی از دانشگاه آکسفورد، باغ گیاه‌شناسی کیو لندن و دانشگاه کانکتیکت آمریکا نیز با آن‌ها همکاری داشته‌اند.

در این مطالعه دانشمندان دریافتند که بخشی از پاسخ سوال پیش گفته در درک اقلیم نواحی دارای کوه‌های گرمسیری نهفته است؛ در اینکه اقلیم این نواحی از پیچیدگی و گوناگونی بیشتری به نسبت نواحی اطراف خود برخوردار است. بنابراین نتیجه گرفته‌اند که آب و هوای مناطق کوهستانی نقش مهمی در ایجاد و نگهداری گوناگونی زیستی بر عهده دارند. «مایکل بورگارد» می‌گوید: «مردم معمولاً تصور می‌کنند که آب و هوای کوهستان‌ها همیشه سرد و خشن است، ولی کوهستان آندس شمالی که غنی‌ترین ناحیه از نظر گونه‌های مختلف در دنیا است، تقریباً نصف انواع گونه‌های آب و هوایی را در خود دارد.»

بخش دیگری از پاسخ به پرسش دلیل وجود گوناگونی زیستی بالا در کوهستان‌های خاص مربوط به دینامیک زمین‌شناسی ساختار کوهستان است. این ساختارهای زمین‌شناسی در طول زمان تغییر می‌کنند و فضا را برای فرآیندهای تکاملی مناسب می‌کنند.

بخش دیگری از دلایل غنای کوهستان‌ها به خاطر فعل و انفعال بین زمین‌شناسی و زیست‌شناسی است. دانشمندان در این زمینه یافته‌ی جالب و جدیدی دارند؛ گوناگونی بالا در اغلب کوهستان‌های گرمسیری به زمین‌شناسی آن ناحیه ارتباط دارد. مخصوصاً کوهستان‌هایی که در عهد باستان مکان اقیانوس‌های باستانی بوده‌اند. دانشمندان می‌گویند که کوهستان‌هایی که خاک‌های کف اقیانوس‌ها را در خود دارند، باعث ایجاد تغییرات در گیاهان شده‌اند. این گیاهان گوناگون باعث بروز گوناگونی در حیوانات شده‌اند و به این ترتیب الگوی جهانی گوناگونی زیستی به شکل کنونی ایجاد شده است.