چرا امروزه کمتر کسی از دیدن کسوف می‌ترسد؟
چرا امروزه کمتر کسی از دیدن کسوف می‌ترسد؟
مجله علمی ایلیاد / روزنامه‌ی جام‌جم - در طول تاریخ، رخدادهای طبیعی شگفت‌انگیزی همچون خورشیدگرفتگی بارها روی داده است که همواره ذهن کنجکاو انسان، نسبت به چرایی و چگونگی وقوع آنها را به خود جلب کرده است. در تمدن‌های باستانی، همواره مشاهده این رخدادها به‌دلیل نبود آگاهی از فرایند آن مایه ترس و ایجاد ذهنیت‌های مختلفی می‌شد که رد پای خرافی آنها را در برخی از فرهنگ‌های امروزی نیز می‌توانی دید. هنوز افرادی هستند که از دیدن اشیای نورانی در آسمان یا مشاهده رویدادهایی که برای اجرام ماه و خورشید در آسمان روی می‌دهد، نگران می‌شوند.
وقوع رویدادهای ناشناخته برای ذهن انسان اساساً عجیب و وهم‌انگیز جلوه می‌کند. کودک خردسالی را تصور کنید که اولین بار مقابل یک آینه قرار می‌گیرد و خودش را می‌بیند؛ او به مرور متوجه تکرار حرکات خودش در تصویر آینه می‌شود و احتمالاً ابتدا از دیدن تصویر خودش بترسد! او چیزی ناشناخته را دیده است و دلیل ترس او نداشتن شناخت کافی از ساختار آینه، نور و بازتاب نور در آینه است. بزرگسالان دچار چنین ترسی نمی‌شوند زیرا بارها از کودکی مقابل آینه ایستاده‌اند و شناختی ولو مختصر نسبت به سازوکار آینه دارند. اما کماکان دیدن شئی نورانی در آسمان می‌تواند رعب‌آور و شگفت‌انگیز باشد. زیرا شناخت همان فرد بزرگسال از شیء نورانی ناشناس در حد و اندازه شناخت کودک از آینه است.
وقوع بلایای طبیعی، کسوف و خسوف و ظهور دنباله‌دارها در آسمان یا حتی وقوع تصادفی دو رویداد همزمان و ارتباط دادن آنها به نحسی ایام، معمول‌ترین واکنش انسان‌ها نسبت به پدیده‌های کمتر شناخته شده است. در گذشته، در برخی از تمدن‌های باستانی همچون چین، روم و مصر، کاهش ناگهانی نور خورشید را نشانه‌ای از خشم طبیعت یا قهر خدایان می‌پنداشتند و وقوع خورشیدگرفتگی را نشانه‌ای شوم از آینده می‌دانستند. جالب است بدانید بیشتر اوقات، مروجان چنین تصوراتی از پدیده‌های عجیب و کمتر شناخته‌شده‌ای همچون کسوف بهره‌برداری و از صاحبان قدرت یا عموم مردم اخاذی غیرمستقیم می‌کردند؛ با این ادعا که می‌توانند خشم خدایانی را که در میانه روز آفتاب را تاریک کرده‌اند فرو بنشانند!
رمز پیروزی بر خرافات
آنچه موجب عبور بشر از چین عصری شد، پیشرفت در منطق و خردورزی و توسعه فناوری و ابزارهای گوناگونی بود که با تکیه بر محاسبات ریاضی و فیزیک ساخته شده بود. اینها امکان گردآوری شواهد و انجام محاسبات دقیق در مسیر غلبه بر ناآگاهی‌ها را به بشر می‌داد. بر اساس اسناد تاریخی به‌جا مانده، اکنون می‌دانیم قریب به 2700 سال پیش بود و از دوران آشوری‌ها و بابلی‌های بین‌النهرین بود که اخترشناسان توانستند مدلی را برای پیش‌بینی گرفت‌های خورشید و ماه طراحی و زمان‌های وقوع رخدادهای کسوف و خسوف را با دقتی قابل‌قبول پیش‌بینی کند.
با تکیه بر روش علمی حالا می‌دانیم اتفاقی که در زمان خورشیدگرفتگی رخ می‌دهد، ناشی از هم‌راستایی مراکز سه کره خورشید و ماه و زمین است. به این ترتیب در زمان وقوع خورشیدگرفتگی، از دید ناظران ساکن در بخش‌هایی از زمین، ماه در مقابل قرص خورشید قرار می‌گیرد و برای دقایقی تمام یا بخشی از قرص خورشید را می‌پوشاند. این اتفاق مانع رسیدن مانع رسیدن نور خورشید به زمین شده و سبب تاریک شدن آسمان در میانه روز برای دقایق یا ثانیه‌هایی می‌شود.
همین آگاهی و شناخت از یک پدیده باعث شده است امروزه ترس ناشی از تماشای گرفت‌های ماه و خورشید جایش را به فرصتی بکر برای توسعه گردشگری بدهد. با این حال همیشه افرادی بوده‌اند و هستند که وقوع هر رویدادی در طبیعت را به پدیده‌ها و رویدادهای آزمون‌ناپذیر گره می‌زنند. کلید نجات ما و نسل‌های بعدی برای در پیش گرفتن سبک زندگی عالمانه، تکیه بر آموزش اصولی و صحیح در مدارس و بهره‌گیری از توانمندی رسانه‌ها در جهت ترویج علم و آشناسازی عمومی با مختصات شبه‌علم و خرافات بی‌اساس است.
روزنامه‌ی جام‌جم