آیا استفاده از ظروف مِسی خواص درمانی دارد؟
آیا استفاده از ظروف مِسی خواص درمانی دارد؟
مجله علمی ایلیاد – همه‌ی ما در فضای مجازی، بزرگترها و گاهاً افراد معتقد به طب سنتی، از فواید طبخ غذا و یا خوردن غذا در ظروف مسی، مطالبی را خوانده و شنیده‌ایم؛ اما آیا واقعاً سفارش‌های انجام شده درباره‌ی طبخ و مصرف غذا در این ظروف برای سلامتی بدن ما مفید است؟ آیا این ظروف املاح یا مواد مفیدی را به بدن ما منتقل می‌کنند؟ دیدگاه علم از منظر بیوشیمی و علم تغذیه در این‌باره چیست؟ در این مطلب قصد داریم این ادعای کهن را بررسی کنیم.
در ابتدا باید بگوییم که متخصصان علم تغذیه می‌گویند که استفاده از ظروف فلزی، چه مسی، چه رویی و چه تفلون می‌تواند برای بدن انسان مضر باشد، در این مطلب قصد جانب‌داری از صنعتی خاص را ندرایم و تنها دیدگاه علم نسبت به ادعایی را بررسی می‌کنیم که سال‌هاست با رنگ و لعاب علمی در جامعه ترویج شده است و درستی آن‌را می‌سنجیم.
شاید جادوی خواص ظروف مسی را برای اولین بار تولیدکنندگان این ظروف مطرح کرده باشند که استفاده از این ظروف می‌تواند مس و برخی مواد معدنی و املاح مورد نیاز بدن را تامین کند. مشروح این ادعا به این شکل است که «طبخ غذا در ظروف مسی بزرگ، همراه با ابزاری همچون کفگیری از جنس آهن که آن‌را «حسوم» می‌نامند، می‌تواند املاحی مثل آهن، روی و مس را به بدن انسان برساند و اثرات درمانی بسیار مفیدی برای بدن دارد. غیرعلمی بودن این ادعا در همین ابتدا مشخص می‌شود، چرا که آهن، روی و مس موجود در ظروف و ابزار ساخته شده از آلیاژها، به شکل اکسید شده هستند و مشخصاً نمی‌توانند برای بدن فایده‌ای داشته باشند؛ ضمن اینکه اگر این مواد در حجم بیش از حد به بدن انسان برسند، می‌توانند در سیستم عصبی و اندامی مثل کبد رسوب کنند و باعث بروز آسیب‌های کوتاه‌مدتی مثل مسمومیت با سردرد و تهوع و آسیب‌های طولانی‌مدتی مانند آلزامیر، زوال‌عقل و پارکینسون شوند. متخصصان افراد دارای بیماری‌های پُرخطر، زنان باردار، سالمندان و کودکان را بیشتر از دیگران در معرض خطر اینگونه آسیب‌ها می‌دانند.
ظروف مسی، بهتر از دیگر ظروف فلزی یا حتی سفالی، حرارت را توزیع می‌کنند و از این رو باعث پخت باکیفیت‌تر غذا می‌شوند، اما این مزیت در مقابل مضراتی که برای سلامتی دارد، ناچیز است. نکته‌ی علمی مهمی که در این مورد وجود دارد، این است که مس، آهن و روی همگی از عناصر دوظرفیتی هستند و قابلیت اکسیداسیون بالایی دارند و وجود آن‌ها در ظرف غذایی که دارای خواص اسیدی است یا نمک زیادی دارد، باعث بروز واکنش‌هایی می‌شود که برای سلامتی انسان به‌شدت مضر هستند. تنها راه پیشنهادی برای کمتر کردن این مضرات، اضافه‌کردن لایه‌ای از فولاد ضدزنگ یا نیکل بر روی سطح داخلی این ظروف است که می‌تواند مانع از واکنش این عناصر با مواد غذایی شود و ریسک مضر بودن آن‌ها را کاهش دهد. با این توضیحات می‌توان گفت ظروف مسی بهترین انتخاب برای پخت غذا و بدترین انتخاب برای سلامتی انسان هستند.
متخصصین تغذیه با اشاره به این موضوع که پس از استفاده از ظروف مسی، شاهد پدیدار شدن لکه‌های سیاهی روی آن‌ها می‌شویم، می‌گویند که این لکه‌ها خود دلیلی برای اثبات مضر بودن این ظروف هستند. پیدایش این لکه‌ها، شاهدی بر ویژگی اکسیداسیون بالا ظروف مسی است که می‌توانند با غذاها واکنش داده و سلامتی انسان را تهدید کند. همچنین از آن‌جایی که اغلب این ظروف به‌صورت سنتی تولید می شوند و استاندارهای پوشش داخلی آن‌ها رعایت نمی‌شود، تا جای ممکن باید از خش برداشتن آن‌ها جلوگیری کرد، چرا که ایجاد هر شکافی هر چقدر ریز در این ظروف، خاصیت اکسید شدن آن‌ها را چندبرابر می‌کند.
همچنین متخصصان بیوشیمی می‌گویند که نیاز بدن انسان به عنصر مس زیاد نیست و این میزان کم نیز توسط مواد غذایی، به‌شکل طبیعی تامین می‌شود. از طرفی اگر فردی با فقر مس، روی یا آهن مواجه است نیز می‌تواند با تهیه‌ی داروهایی، این کمبودها را جبران کند و استفاده از ظروف و دسبندها و دیگر ابزار مسی، نه تنها فایده‌ای برای بدن انسان ندارند، بلکه ممکن است باعث بروز آسیب‌های موقتی یا دائمی و جدی به بدن ما شوند.
متخصصان علوم تغذیه تاکید می‌کنند که تمامی ظروف فلزی اگر به‌صورت غیراستاندارد تولید شده باشند می‌توانند کم و بیش برای بدن مضر باشند و بهترین ظروف برای پخت‌و‌پز ظروف شیشه‌ای یا سنگی هستند.