فرگشت تنفسی دایناسورهای نخستین چگونه بوده است؟

مجله علمی ایلیاد - هر چند در برخی اوقات انسان‌ها به یکدیگر نفس کشیدن را یادآوری می‌کنند، ولی تنفس انسان‌ها امری خودبه‌خودی است. ریه‌ی انسان منبسط می‌شود و هوا را به درون خود می‌کشد و پس از تعویض گازها در ریه، با منقبض شدن، هوای اضافی به بیرون هدایت می‌شود. پرندگان این کار را به نحو متفاوتی انجام می‌دهند.

 

ریه‌ی پرنده منبسط یا منقبض نمی‌شود، بلکه مکنده‌های هوایی در خارج از ریه‌ی آن‌ها وجود دارد که پس از مکش هوا، آن‌را به درون ریه‌ی پرنده هدایت می‌کنند. پرندگان آخرین بازماندگان دایناسورها هستند و قاعدتاً این انتظار وجود دارد که همه‌ی دایناسورها مانند پرندگان امروزی تنفس کنند، ولی فسیل‌های کشف شده از آن‌ها نشان می‌دهد که در برخی موارد رفتار و نحوه‌ی عملکرد دستگاه‌های بدن دایناسورها از پرندگان امروزی کاملاً متفاوت بوده است.

«هترودونتاسور» یکی از قدیمی‌ترین اعضای دایناسورهای پرنده‌کفل، دایناسوری است که کشف آن بسیاری از نادانسته‌ها را برملا کرد. در واقع این دایناسور حلقه‌ی مفقوده‌ی بین اجداد دایناسورها و گونه‌های بزرگ‌تری است که امروزه آن‌ها را می‌شناسیم.

معمولاً ریه و مکنده‌های هوایی دایناسورها قابلیت فسیل شدن ندارند و اگر بخواهیم بدانیم که حیوانات منقرض شده چگونه تنفس می‌کرده‌اند، باید تمرکز خود را بر روی استخوان‌هایی که از اندام‌های تنفسی حمایت می‌کرده‌اند بگذاریم. دانشمندان در مطالعه‌ی جدیدی که نتایج آن‌را مجله‌ی eLife منتشر کرده است، بر روی فسیل هترودونتاسوری که در آفریقای جنوبی کشف شده تمرکز کرده‌اند و نشان داده‌اند که این دایناسور روش تنفسی متفاوتی داشته است. آن‌ها اعتقاد دارند که این دایناسور همزمان سینه و پایین‌تنه‌ی خود را منبسط می‌کرده و به این ترتیب، هوا را به درون و بیرون ریه‌ی خود هدایت می‌کرده است.

دانشمندان برای اینکه بتوانند سیستم‌های پشتیبان تنفس این گونه‌ی دایناسور را پیدا کنند از تجهیزات اشعه‌ی ایکس فوق قدرتمندی استفاده کرده‌اند و توانسته‌اند استخوان‌های ریزی که حالت کشش در ریه ایجاد می‌کنند را به تصویر بکشند.

محققین این نظریه را مطرح کرده‌اند که هترودونتاسور این نحوه‌ی تنفس را از اجداد خود در عصر ژوراسیک به ارث برده است. آن ها اعتقاد دارند که این نحوه‌ی تکان خوردن ریه فقط در دایناسورهای اولیه وجود داشته است و به مرور زمان در نسل‌های بعدی از بین رفته است و دایناسورها دارای آناتومی متفاوتی شده‌اند. برخی از پرندگان امروزی نیز دارای آناتومی خاصی برای تنفس هستند که به مرور زمان تنفس آن‌ها به گونه‌ی دیگری تغییر کرده است و اکنون از آناتومی قدیمی خود استفاده نمی‌کنند و به همین دلیل دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند که این آناتومی نیز در نسل‌های آینده عوض ‌شود.