شبه علم، از نوع ارابه خدایان فون دنیکن

عرفان کسرایی - به احتمال بسیار زیاد بیشتر ما اخبار و داستان هایی از نقش احتمالی موجودات فرازمینی در تمدن های باستانی و یا ساخت اهرام مصر شنیده ایم. روایت هایی که ادعا می کنند شواهدی یافته اند مبنی بر اینکه مدت ها پیش موجودات فرازمینی به زمین آمده اند و فناوری های پیشرفته را به انسان ها انتقال دادند.

 

علاقمندان به این سناریو اینطور استدلال می کنند که در غیر اینصورت چگونه می توان مهندسی خیره کننده اهرام مصر یا طرح های باستانی کنده شده در بیابان نازکای پرو (که شبیه به علائم فرودگاهی راهنمای فرود برای سفینه های فضایی است) را توضیح داد؟ یکی از مشهورترین منابع ترویج این سنخ از شبه علم، دستنوشته های اریک فون دنیکن در کتابهای ارابه خدایان و خدایانی از فضاست.

 

اریک فون دنیکن نویسنده سویسی در سال ۱۹۶۸ ادعاهایی را در خصوص ملاقات موجودات فرازمینی با انسان ها طرح کرد که به سرعت در سراسر جهان مورد توجه مردم قرار گرفت. طبق ادعای وی ، فضاییان در گذشته های دور به زمین آمده و بر پیشرفت بشر تاثیر گذاشته و در بازگشت ، نشانه های باستان شناختی از خود به یادگار گذاشته اند. کنت فدر باستان شناس درباره یکی از اصلی ترین فرضیه های فون دنیکن می گوید: نخستین ادعای ضمنی به وجود نقاشی ها یا مجسمه های تاریخی از فضاییان و نوشته های اولیه درباره دیدار آنها می پردازد. فون دنیکن می گوید صدها، هزاران یا حتی دهها هزار سال پیش بشقاب پرنده ها یا فضاپیماهایی با آتش و دود بر زمین فرود آمدند. داستان زیبایی است. اگر درست باشد بسیار اعجاب انگیز و شگفت آور است. آیا از پشتیبانی دلایل علمی استنتاجی و استقرایی، مدرک یا اثباتی هم برخوردار است؟ متاسفانه خیر!

 

این فرضیه فون دنیکن از جنس فرضیه های “اینک بلات” است. “اینک بلات” یک جور آزمون روانشناختی بر مبنای آزمون های رورشاک است که می گوید تصاویری که در (اینک بلات) دیده می شود کاملاً بستگی به ذهن بیننده دارد و خود تصاویر الزاماً چیز خاصی را نشان نمی دهند. آنها هر آن چیزی می شوند که شما از درون تان بیرون بکشید، به بعبارتی جوری دیده می شوند که شما دلتان می خواهد. نوع ادعای فون دنیکن در تفسیر تصاویر یا نقاشی غارها همانند آزمون “اینک بلات” است. اگر چه که تصاویر مورد بحث اساساً واقعی هستند اما نباید فراموش کنیم که این تصاویر و نقش ها متعلق به فرهنگ دیگری هستند. بدون داشتن فهمی از زمینه های مذهبی، هنری یا تاریخی آن نقاشی ها یا تصاویر در چارچوب فرهنگی که آن را ساخته است نمی توان به تفسیر آنها پرداخت.

 

مثلاً تصویری را که فون دنیکن به عنوان فضانوردی با آنتن رادیویی تشخیص داده است، می تواند نقش یک شمن و کاهن با سرپوشی از تک شاخ گوزن باشد. مثال دیگر نقش های اعجاب انگیز روی زمین در کوهستان آند، در سرزمین مردمی پیش تاریخی به نام نازکا هاست. این نقش ها غالباً خطوط درازی اند که در سطح بیابان کشیده شده اند که در هر زاویه ای همدیگر را قطع می کنند. با این حال جالب توجه ترین این تصاویر، نقش های از ماهی و میمون و مار است که در ابعاد بزرگ (گاهی تا دهها متر) کشیده شده اند. ابعاد بزرگ این نقش ها دستاورد خیره کننده ای است اما ابداً از دایرهء توانایی های مردم پیش تاریخی بیرون نبوده است.

 

فون دنیکن دربارهء این علائم و نقش های نازکا می گوید این علائم یا توسط فرازمینی ها یا با استفاده از دستورالعمل های صادره از فضاپیماها ساخته شده اند. چنین ادعایی گرچه داستان را پرهیجان و جذاب می کند اما متاسفانه با واقعیت مطابقت ندارد. جو نیکل پژوهشگر با عده کمی کارگر و مقداری طناب و چند تکه چوب همان تکنیک ساخت شکل های نازکا را بازآفرینی کرد. شاید یک میل درونی ، یا رویای دیرینه در انسان باشد که تصور کند در جهان هستی تنها نیست. اما رویاها و آرزوهای ما الزاماً واقعی نیستند و می توانند از جنس تخیل باشند. برای مطالعه بیشتر در زمینه اندیشه انتقادی ، کتاب “چگونه درباره چیزهای عجیب بیندیشیم” اثر تئودور شیک و لوئیس وُن می تواند سودمند باشد.