- موارد معافیت از پرداخت هزینه دادرسی

قانونگذار مواردی را پیش بینی نموده که مدعی است پرداخته هزینه دادرسی معاف می باشد این موارد ذیلامورد بررسی قرار می گیرد:

 1- دولت : به موجب قانون قدیم آیین دادرسی مدنی دولت از پرداخت هزینه های دادرسی معاف بوده اما در قانون کنونی در مورد معافیت دولت از پرداخت هزینه دادرسی مقرراتی ذکر نگردیدهرای وحدت رویه دیوان عالی کشور شماره 652 مورخ 28/1/1380 چون بر طبق ماده 529و690قانون آیین دادرسی مدنی در مورد معافیت دولت از پرداخت هزینه دادرسی نسخ  شده است بنابر این دولت نیز مکلف به تادیه هزینه دادرسی می باشد.

2- بنیادها : بنیاد مستضعفان می توانند نمایندگان خود را برای اقامه دعوا یا دفاع از دعوا به عنوانوکالت از طرف خود به مراجع قضایی معرفی نماید. بنیاد مستضعفان از پرداخت هزینه دادرسی درتمام مراجع قضایی معاف است.

همچنین مجلس شورای اسلامی طرح در تفسیری ماده ۵۰۵ قانونآیین دادرسی مدنی تحت عنوان قانون الحاق یک تبصره به ماده505 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی تصویب کرد .در ماده واحده این طرح آمده است .

متن زیر به عنوان تبصره به ماده ۵۰۵ قانون آیین دادرسی و انقلاب مصوبه 21/1/1379 اضافه می شود:

 تبصره - افراد تحت پوشش کمیته امداد خمینی و مددجویان مستمری بگیر سازمان بهزیستی کشور باارائه کارت مدد جویی و تاییدیه رسمی مراجع مزبور از پرداخت هزینه دادرسی معاف می باشند .

درموضوع استفساریه آمده است: آیا حکم موضوع تبصره ذیل ماده ۵۰۵ قانون آیین دادرسی مدنیشامل هزینه های رسیدگی در شورای حل اختلاف نیز می گردد یا خیر؟ پاسخ بلی .

حکم به موضوع تبصره ذیل ماده 505 آیین دادرسی مدنی شامل هزینه های رسیدگی در شورای حل اختلاف نیز می گردد.

3_معسر: معسر از هزینه دادرسی کسی است که با واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مالخود به طور موقت قادر به تأدیه آن نیس ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی ضمن درخواستنخستین یا تجدیدنظر یا فرجام مطرح خواهد شد. طرح این ادعا بموجب دادخواست جداگانه‌ای نیز ممکناست .اظهارنامه در مورد اعسار" هزینه تجدیدنظرخواهی یا فرجام خواهی با دادگاهی میباشد که رایمورد درخواست تجدید نظر یا فرجام را صادر نموده در صورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد.باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی وضعیت مالی و زندگانی متقاضی اعسار مطلع هستند به دادخواست ضمیمه شود در شهادت نامه مشخصات و شغل و وسیله امرار معاش مدعی اعسارو عدمتمکن مالی او برای تامین هزینه دادرسی باتعیین مبلغ باید تصویب شده و شهود منشا اطلاعات ومشخصات کامل و اقامتگاه خود را بطور روشن ذکر نمایند . معافیت از هزینه دادرسی باید برای هردعوا به طور جداگانه تحصیلشود ولی معسرمی‌تواند در تمام مراحل مربوط به همان دعوا از معافیت استفاده کند.

در مورد دعاوی متعددی که مدعی اعسار نسبت به یک  نفرهم زمان اقامه مینماید حکم اعساری که نسبت به یکی از دعاوی صادر میشود نسبت به بقیه دعاوی نیز موثر خواهد بود.

اگر معسر فوت شود ،ورثه نمی توانند از حکم اعسار هزینه دادرسی مورث استفاده نمایند.لکن فوت مورث در هر یک از دادرسی های نخستین و تجدید نظر فرجام مانع جریان دادرسی در آن مرحلهنیست هزینه دادرسی از ورثه مطالبه می شود ،مگر آنکه ورثه نیز اعسار  خود را ثابت نمایند. پس از اثبات اعسار ،معسرمی توانند از مزایای زیر استفاده نمایند .

1_ معافیت موقت از ارائه تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد دعوایی که برای معافیتاز هزینه آن ادعای اعسار شده است.

 2_حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله هرگاه به تأدیه تمام یا قسمتیاز هزینه دادرسی متمکن گردد ،ملزم به تأدیه آن خواهد بود همچنین اگر با درآمدهای خود بتواند تمامیا قسمتی از هزینه دادرسی را بپردازد دادگاه با در نظر گرفتن مبلغ هزینه دادرسی و میزان درآمد و

هزینه های ضروری زندگی مقدار و مدت پرداخت هزینه دادرسی را تعیین خواهد کرد(مواد ۵۰۴الی  ۵۱۴ قانون آیین دادرسی مدنی).

 ماده 504 قانون جدید معسراز هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود قادر تأدیه هزینه دادرسی نیست. ماده 505 همین که اعسار کسی ثابت شد از نتایج زیر استفاده خواهد کرد:

1-معافیت موقتی از تأدیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد دعوایی که برای معافیت از هزینه آن ادعای اعسار شده

2-حق داشتن وکیل مجانی.

3معسر معافیت از دادن تامین که باید اتباع خارجی بدهند در صورتی که مدعی از اتباع خارجی باشد.

 بسیاری از افراد زمانی که می‌خواهند برای دادخواهی اقدام کنند با هزینه دادرسی‌ مواجه می‌شوند که امکان پرداخت آن‌را ندارند البته قانون برای احقاق حق کسانی که توان پرداخت این هزینه‌ها را ندارند امکان اقدام برای اعسار از هزینه دادرسی را قرار داده استبه هرحال مطرح کردن دعاوی حقوقی نیاز به پرداخت هزینه دادرسی دارد که این هزینه به‌صورت ابطال تمبر دادرسی به دادخواست صورت می گیرد در مواردی که خواهان توانایی پرداخت این هزینه را ندارد می‌تواند با درخواست اعسار موقت از تادیه هزینه دادرسی دعوی خود را چه در مرحله بدوی یا واخواهی یا تجدیدنظرو…تقدیم مرجع قضایی کند برای اثبات توانایی نداشتن خواهان باید ادله خود را ابراز کند. این هزینه ‌ها که گاها بسیار زیاد هم هست در دادگاه رسیدگی به اعسار از هزینه دادرسی با توجه به نبود ادله کافی رد می‌شوند در بعضی موارد هم تایید می‌شوند البته این رویه گویا دچار تغییراتی شده ودر بعضی از استان‌ها و حتی بعضی از شعب دادگاه در تهران خبر از نپذیرفتن پرونده‌های اعسار به گوش می‌رسد.«‌قانون» برای بررسی صحت و سقم این موضوع با یک وکیل دادگستری و یک قاضی به گفت‌وگو نشسته است. معسر دلایل لازم را به دادگاه ارائه دهد .به موجب ماده 504 قانون آئین دادرسی مدنی معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه نبود کفایت دارایی یا دسترسی نداشتن به مال خود به طور موقت قادر به تأدیه آن نیست. در متن ماده تصریح شده متقاضی اعسار، باید بتواند دلایل اثباتی را به دادگاه ارائه دهد که شهادت شهود است که علاوه بر تنظیم استشهادیه کتبی و امضای‌شهود ،چنانچه دادگاه حضور شهود را در جلسه دادرسی لازم بداند به مدعی اعسار اخطار می کند روز رسیدگی شهود را حاضر کند.نتیجه دعوی پس از قبول اعسار خواهان ،از دو حال خارج نیست ،گاه حکم به رد دعوی و بی حقی خواهان صادر می شود و گاه حکم به نفع وی است.همچنین براساس اصل 159 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مرجع رسیدگی به تخلفات و شکایات، دادگاه‌های دادگستری است، از طرفی ایجاد تشکیلات با توجه به نیازها و کمیت و کیفیت کار به عهده قوه قضاییه گذاشته شده است تا با ایجاد دادسراها و دادگاه‌ها در شهرهای مختلف کشور اقدام به انجام وظیفه قانونی خود که حل‌وفصل دعاوی و رسیدگی به مرافعات مردم است بکند، حل‌وفصل دقیق و صحیح دعاوی مردم می‌تواند اجرای عدالت در جامعه را گسترش دهد.طبق ماده 504 ق.آ.د.م معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه نبود کفایت دارایی یا دسترسی نداشتن به مال خود به طور موقت قادر به تأدیه نیست. هزینه دادرسی، به خصوص اینکه میزان آن زیاد و قابل توجه باشد مانعی است برای اجرای عدالت، چون ممکن است ناتوانی مدعی در پرداخت آن باعث شود نتواند طرح دعوا کرده و احقاق حق کند. از زاویه دیگر اجرای این وظیفه حکومت یعنی امکان فراهم کردن دادرسی و حل‌وفصل دعاوی مردم توسط دادگستری هزینه‌های فراوانی را در بر دارد که باید به نحوی تامین شود.