تعریف نفقه وشرایط تعلق آن

معنای لغوی نفقه و نحوه تعلق نفقه به زن

نفقه زن در اصطلاح حقوقی عبارت از: چیزهایی است که شخص برای زندگانی احتیاج به آن دارد از قبیل خوراک، پوشاک، مسکن و اثاث منزل در اصطلاح حقوقی کسی که باید نفقه را پرداخت کند منفق و کسی که نفقه به او داده می شود را منفق علیه گویند. ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی بیان می‌دارد : « همین که نکاح به‌طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می‌شود.»

دو شرط زیر برای وجوب نفقه ضروری است:
1- دایمی بودن عقد که قانون مدنی در ماده ۱۱۰۶ تصریح دارد: در عقد دایم نفقه زوجه به عهده شوهر است.
2- تمکین کامل زوجه : در صورتی که زنی به همسر خود تمکین نکند، عنوان ناشزه بر وی تعلق می گیرد و در نتیجه پرداخت نفقه از عهده شوهر وی ساقط می شود.

نکته : بر طبق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی اگر زن بتواند ثابت کند زندگی مشترک او با شوهر ضرر مالی، شرافتی یا بدنی به همراه دارد، دادگاه او را محکوم به تمکین نخواهد کرد که در این صورت تمکین نکردن باعث از بین رفتن نفقه نمی گردد.
نفقه زن دائم مقدم بر نفقه فرزندان است، مثلاً هرگاه کسی زن دائم (عقد دائم) و پدر و مادری دارد که مستحق نفقه میباشند در این صورت باید همسر دائمی خود را ابتدا نفقه اش را پرداخت نماید و سپس اگر توانایی داشت به پدر و مادرش پرداخت نماید.

نفقه در دوران عقد

۱- نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غـذا، اثاث منزل، هزینه‌های درمانی و بهداشتی و نیز خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض که شوهر مکلف است همه آنها را متناسب با وضعیت خانوادگی و اجتماعی زن فراهم کرده و در اختیار او قرار دهد.

۲- تنها در ازدواج دایم نفقه زن بر عهده شوهر است اما در نکاح منقطع، شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست؛ مگر اینکه در عقد شرط شده باشد.

۳- زن هنگامی می‌تواند نفقه مطالبه کند که از شوهر خود تمکین کرده باشد؛ اما حال جای این سئوال باقی است که آیا در دوران عقد نفقه به زن تعلق می‌گیرد یا خیر؟

۴- مطابق ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی با وقوع عقد نکاح وظایف و تکالیف زوجین در برابر هم برقرار می گردد یکی از تکالیف زوج دادن نفقه است مگر اینکه زوجه بدون مانع مشروع تمکین ننماید و لذا نفقه قبل از عروسی هم تعلق می‌گیرد.

عدم تعلق نفقه به زن تحت شرایط ذیل :

1- چنانچه زن از وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود و در مواردی که زوجه در عدم تمکین عذر موجه دارد، استحقاق نفقه دارد.

ﻋﺪم اﺟﺮای حکم تمکین از ﺳﻮی زوﺟﻪ صرفا ﺣﻖ او را ﻧﺴبت به دریافت نفقه ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮده و اثر دﯾﮕﺮی بر آن ﻣﺘﺮﺗﺐ ﻧﯿﺴﺖ.
۲- ﭘﺮداﺧﺖ نفقه ی فرزندان تکلیف ﭘﺪر بوده و ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧد این ﺣﻖ را از ﺧﻮد ﺳﺎﻗﻂ ﮐﻨﺪ.
۳- با اثبات ﻣﻮارد ﻋﺴﺮ و ﺣﺮج در ازدواج ﻣﻮﻗﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺘﻮان به حکم دادگاه زوج را اجبار به بذل ﻣﺪت و در ﺻﻮرت ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺸﺪن آن، حکم به انحلال زوجیت ﺻﺎدر ﻧﻤﻮد.
۴- ﺣﻀﺎﻧﺖ فرزندان ﺗﻮﺳﻂ ابوین تکلیف و ﺣﻖ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ به ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ قابل ﺍﺳﻘﺎط نبوده لیکن ﻫﺮ ﯾﮏاز زوﺟﯿﻦ ﻣﯿﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﯾﻦ ﺣﻖ را به ﺩﯾﮕﺮی واگذار ﻧﻤﺎﯾﺪ.
۵- در ازدواج ﻣﻮﻗﺖ در ﺻﻮﺭﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﺮداﺧﺖ نفقه ﺷﺮط ﺷﺪه باشد و ﻣﺮد و از اﯾﻦ ﺷﺮط تخلف ﻧﻤﺎﯾﺪ، زن ﻣﯿﺘﻮﺍﻧﺪ از ﻃﺮﯾﻖ محکمه درﺧﻮﺍﺳﺖ فسخ نکاح با الزام ﺷﻮﻫﺮ به بذل ﻣﺪت را بنماید.

نفقه زن حامله در طلاق بائن یا فسخ نکاح :

۱- مقدم بر نفقه اقارب است.
۲- پرداخت آن ربطی به توانایی مالی پدر و نداری جنین ندارد .
۳- برای تامین مخارج زندگی و جبران زحمت زن پرداخت می گردد و دستمزد و انفاق به وی نمی باشد.

با فوت زوج، زن میتواند در صورتی که اموالی داشته باشد از ورثه زوج مطالبه ی نفقه ایام زوجیت را بنماید.