دیابت چیست و چطور آن‌را کنترل کنیم؟

درک و شناخت دیابت

مجله‌ی آموزش ایلیاد - دیابت دسته‌ای از بیماری‌های متابولیک است که بر میزان قند (گلوکز) در خون تأثیر می‌گذارد. هزاران سال است که دیابت تشخیص داده شده است، اما در ۲۰۰ سال گذشته، دیابت نوع ۲، نسبت به بیماری‌های همه‌گیر، بیشتر رشد کرده است. از آنجا که انسان علاقه‌ی زیادی به شیرینی دارد، و غذاهای فرآوری‌شده حاوی قند زیادی هستند، مصرف بیش از حد غذاهای فرآوری شده، منجر به این بیماری همه‌گیر شده است. خبر خوب این است که، بااینکه سبک زندگی و عادت‌های رژیم غذایی می‌توانند باعث ابتلا به دیابت نوع ۲ شوند، اما می‌توانند از بروز آن‌ نیز جلوگیری و کنترل کنند. با این حال، توجه داشته باشید که دیابت نوع ۱ از طریق اصلاح رژیم غذایی قابل کنترل نیست.

درک و شناخت دیابت

اشکال مختلف دیابت را بشناسید

دیابت نوع ۱ نوعی اختلال خود ایمنی است که معمولاً در زمان جوانی ظاهر می‌شود. دیابت نوع ۲ نوعی اختلال اکتسابی است. همچنین دیابت حاملگی و پیش‌دیابت نیز وجود دارد.

در دیابت نوع ۱، سلول‌های بتا (سلول‌های خاص در لوزالمعده)، از بین می‌روند. از آنجا که سلول‌های بتا باعث تولید انسولین می‌شوند، در دیابت نوع ۱، بدن دیگر قادر به ساخت انسولین نیست و دیگر قادر به کنترل سطح قند خون نیست. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ مجبورند کل عمر خود را انسولین مصرف کنند.
دیابت نوع ۲ در گذشته یک بیماری بزرگسال محسوب می‌شد که متأسفانه بیشتر و بیشتر در کودکان ظاهر می‌شود. دیابت نوع ۲، شایع ترین شکل دیابت است. ژنتیک، رژیم غذایی و عوامل محیطی نقش مهمی در پیشرفت دیابت نوع 2 دارند. در دیابت نوع ۲ میزان قند خون با رژیم، دارو، انسولین مکمل یا ترکیبی از این موارد قابل کنترل است.
به شکل سوم دیابت، دیابت حاملگی نیز گفته می‌شود. این بیماری در نیمه‌ی دوم بارداری رخ می‌دهد و در کمتر از ۱۰% از زنان باردار رخ می‌دهد.
بعضی از پزشکان شرایطی به نام پیش‌دیابت را بعنوان شکل اولیه‌ی دیابت در نظر می‌گیرند. قند خون افراد مبتلا به پیش‌دیابت بالاتر از حد طبیعی قند خون است، اما به اندازه کافی زیاد نیستند که بتوانند به عنوان دیابت تشخیص داده شوند. افراد مبتلا به پیش‌دیابت در معرض خطر زیادی برای ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.

بدانید که انسولین چیست و چه می‌کند

انسولین، هورمونی است که توسط لوزالمعده تولید می‌شود که پیام رسان اصلی شیمیایی است و به سلول‌ها می‌گوید که زمان مصرف گلوکز است. انسولین درگیر پیام‌رسانی به کبد برای جذب گلوکز و تبدیل آن به گلیکوژن (گلوکز قابل جذب) است. همچنین انسولین در طیف وسیعی از عملکردهای دیگر مثل سوخت و ساز پروتئین و چربی سهیم است.

مقاومت به انسولین را درک کنید

می‌توان تصور کرد که همه‌ی دیابتی‌ها به انسولین مقاومت دارند. دلیل داشتن قند خون بالا، این است که سلول‌های بدن گلوکز مصرف نمی‌کنند و دلیل این امر این است که سلول‌های بدن، به طور عادی به انسولین پاسخ نمی‌دهند. هر یک از سلول‌های بدن، از گلوکز برای تولید انرژی مورد نیاز برای انجام کارهای خود استفاده می‌کند. گلوکز از غذاهایی که می‌خوریم، بخصوص از کربوهیدرات‌ها بدست می‌آید. کربوهیدرات‌ها، مولکول‌هایی هستند که از زنجیره‌های مختلف از قندهای مختلف از جمله گلوکز تشکیل شده‌اند. اگر سلول‌ها به انسولین مقاوم شوند، آنها نمی‌توانند به سیگنال انسولین پاسخ دهند که این می‌تواند سطح گلوکز خون را افزایش دهد. وقتی این اتفاق بیفتد، لوزالمعده برای تولید انسولین بیشتر و تلاش برای اعمال گلوکز به داخل سلول‌ها، واکنش نشان می‌دهد. در نتیجه از آنجا که انسولین هیچ تاثیری در سلول‌های مقاوم به انسولین ندارد، سطح قند خون می‌تواند در حال افزایش باشد. در این شرایط، بدن سطوح بالای گلوکز در خون را به چربی تبدیل می‌کند و می‌تواند منجر به التهاب مزمن و سایر اختلالات مانند دیابت نوع ۲، چاقی، سندرم متابولیک و بیماری‌های قلبی شود.

به دنبال علائم دیابت نوع ۲ باشید

این علائم می‌توانند در هر مرحله‌ای از زندگی‌تان رخ دهند. شایع‌ترین علائم دیابت نوع ۲ عبارتند از:
•   افزایش تشنگی به همراه تکرر ادرار
•   افزایش اشتها
•   افزایش یا کاهش وزن غیرمنتظره
•   تاری یا تغییر دید
•   خستگی
•   افزایش عفونت‌ در زخم یا عفونت مثانه، واژن یا لثه

توسط پزشک تشخیص داده شوید

دیابت نوع ۲ توسط تعدادی آزمایش خون خاص تشخیص داده می‌شود که میزان عملکرد بدن با قندها را ارزیابی می‌کند. علائم خود را به پزشک بگویید و پزشک در صورت نیاز، خون شما را آزمایش می‌کند. این آزمایشات شامل گرفتن نمونه خون برای تست سطح قند خون در زمان‌های مختلف مانند صبح ناشتا، بعد از غذا یا بعد از خوردن مقدار از پیش تعیین شده گلوکز است.
•   اگر به دیابت مبتلا شده‌اید، باید به پزشک اطلاع دهید تا رژیم خود را برای بهبود کنترل قند خون تغییر دهد.
•   طبق توصیه‌ی پزشک معاینه منظم، از جمله آزمایش خون انجام دهید.
•   اگر می‌خواهید از ابتلا به دیابت جلوگیری کنید، معاینه منظم نیز توصیه می‌شود.

ببینید که آیا درمان پزشکی اضافی برای شما لازم است یا خیر

در بیشتر موارد دیابت را می‌توان با ترکیبی از داروها، رژیم غذایی و ورزش کنترل کرد. در حالی که شما وظیفه‌ی تغییر رژیم را بر عهده دارید، بعضی اوقات به شکل دارو به کمک اضافی احتیاج دارید. داروهای قند خون، داروهایی هستند که قند خون را کاهش می‌دهند. این داروها به طور کلی بی خطر هستند، اما برخی از عوارض جانبی نیز دارند.

پیشگیری یا کنترل دیابت نوع ۲ با استفاده از رژیم غذایی

به دنبال یک رژیم ضدالتهابی یا با شاخص گلوکز کم باشید

برای پیشگیری و درمان دیابت نوع ۲، رویکردهای رژیم غذایی، بر غذاهای کامل، کربوهیدرات‌های پیچیده و مواد مغذی پرچرب از جمله پروتئین‌ها و چربی‌های سالم تأکید دارند. این دستورالعمل‌ها اساساً بخشی از رژیم‌های غذایی ضد التهابی و با شاخص گلوکز کم هستند که مورد تایید اکثر پزشکان است.
• التهاب مزمن با دیابت و سایر بیماری‌ها ارتباط دارد، از جمله بیماری‌های قلبی، آلزایمر، افسردگی و التهاب مفصل.

تا حد امکان غذای خود را نزدیک به شکل اصلی یا طبیعی خود مصرف کنید

این بدان معنی است که شما باید سعی کنید هر نوع غذای فرآوری‌شده و آماده را محدود کنید و تا حد امکان با مواد اولیه آنرا بپزید. هنگامی که خودتان غذا می‌پزید، می‌توانید بهتر این مواد را کنترل کرده و از شکر اضافی و سایر ترکیباتی که ممکن است بر دیابت شما تأثیر بگذارد، دوری کنید.

به جای کربوهیدرات‌های ساده، از کربوهیدرات‌های پیچیده استفاده کنید

کربوهیدرات‌های پیچیده از مولکول‌های قند جداگانه‌ای تشکیل شده‌اند که در زنجیره‌های طولانی، پیچیده و غالباً شاخه دار به هم وصل می‌شوند. کربوهیدرات‌های پیچیده درغذاهای غیر فرآوری‌شده مانند غلات کامل، نخود فرنگی، عدس، لوبیا و سبزیجات یافت می‌شوند. کربوهیدرات‌ها هنگام خوردن آنها به قند یا گلوکز تبدیل می‌شوند، بنابراین مهم است که از میزان مصرف کربوهیدرات‌ها بسیار آگاه باشید. کربوهیدرات‌های ساده اغلب در غذاهای فرآوری‌شده یافت می‌شوند و شامل قندهای اضافه شده مانند گلوکز، ساکارز (حبه قند) و فروکتوز (که اغلب به عنوان شربت ذرت به مواد اضافه می‌شود) است. اخیراً، مصرف شربت ذرت با فروکتوز بالا (که از طریق مصرف نوشابه و سایر نوشیدنی‌های حاوی آن) نیز همچون مصرف زیاد قند با افزایش خطر دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی عروقی و چاقی همراه بوده است. چاقی می‌تواند منجر به مقاومت به انسولین و در نتیجه ابتلا به دیابت شود.

برچسب‌های مواد غذایی را با دقت بخوانید

برچسب‌های روی مواد غذایی می‌توانند برای تعیین مقدار قند موجود در یک ماده‌ی غذایی مفید باشند، اما ممکن است تولیدکنندگان میزان قند موجود در مواد غذایی را روی برچسب‌ها ننویسند. بنابراین، با اجتناب از غذاهای فرآوری‌شده، می‌توانید از هرگونه قند اضافه شده خودداری کنید.
• یک قانون خوب نه به غذاهای «سفید» است: نه به نان سفید، ماکارونی سفید و برنج سفید.

مصرف فیبر را در رژیم غذایی افزایش دهید

این کار با افزایش مصرف میوه و سبزیجات و همچنین اضافه کردن غذاهای پر فیبر به وعده‌های غذایی شما امکان‌پذیر است. به عنوان مثال، می‌توانید در هر وعده‌ی غذایی یک قاشق غذاخوری تخم بذر کتان اضافه کنید.

گوشت قرمز را محدود کنید و مصرف میزان ماهی و مرغ بدون پوست را افزایش دهید

به دنبال ماهی‌های صید شده مثل ماهی سالمون، ماهی روغن یا کاد، روغن‌ماهی کوچک و ماهی تن باشید. این ماهی‌ها منابع خوبی از اسیدهای چرب امگا 3 هستند که برای سلامتی شما ضروری هستند و ضد التهاب هستند. از مصرف پوست ماهی و طیور اجتناب ‌شود، زیرا می‌تواند سرشار از روغن حیوانی و همچنین هورمون‌ها و آنتی‌بیوتیک‌های اضافی باشد که این باعث التهاب می‌شود.

میزان آبی که می‌نوشید را افزایش دهید

به طور کلی، زنان باید روزانه حدود ۲.۷ لیتر و مردان حدود ۳.۷ لیتر آب مصرف کنند. این ممکن است به نظر زیاد برسد، ولی این شامل آبی که از غذاها و نوشیدنی‌های دیگر نیز دریافت می‌کنیم، می‌باشد. نیازهای بدن به آب، بسته به جنسیت، سن، محل زندگی، سطح فعالیت و عوامل دیگر متفاوت خواهد بود.

مصرف قند را محدود کنید

تشخیص دیابت نوع ۲ به این معنی نیست که دیگر نمی‌توانید هیچ نوع قندی بخورید. این بدان معناست که شما باید میزان قندها و نحوه‌ی مصرف آن‌ها را کنترل ‌کنید. به عنوان مثال قندهای موجود در میوه با فیبر ترکیب می‌شوند که این بدان معنی است که جذب قندهای میوه کاهش می‌یابد.

مجله‌ی آموزش ایلیاد